pravR^ittivartinaH sUkShmA.nshAH pradeshAH, tathaiv hi dravyavR^itteH sAmastyenaikasyApi pravAhakramapravR^ittivartinaH
sUkShmA.nshAH pariNAmAH . yathA cha pradeshAnA.n parasparavyatirekanibandhano viShkambhakramaH, tathA
pariNAmAnA.n parasparavyatirekanibandhanaH pravAhakramaH . yathaiv cha te pradeshAH svasthAne svarUp-
pUrvarUpAbhyAmutpannochChannatvAtsarvatra parasparAnusyUtisUtritaikavAstutayAnutpannapralInatvAchcha sa.nbhUti-
sa.nhAradhrauvyAtmakamAtmAna.n dhArayanti, tathaiv te pariNAmAH svAvasare svarUpapUrvarUpAbhyA-
mutpannochChannatvAtsarvatra parasparAnusyUtisUtritaikapravAhatayAnutpannapralInatvAchcha sa.nbhUtisa.nhAradhrauvyA-
tmakamAtmAna.n dhArayanti . yathaiv cha ya ev hi pUrvapradeshochChedanAtmako vAstusImAntaH sa ev
hi taduttarotpAdAtmakaH, sa ev cha parasparAnusyUtisUtritaikavAstutayAtadubhayAtmak iti; tathaiv
paramAtmapadArthasya dharmatvAdabhedanayenArthA bhaNyante . ke te . kevalaj~nAnAdiguNAH siddhatvAdiparyAyAshcha,
teShvartheShu viShayeShu yo.asau pariNAmaH . so sahAvo kevalaj~nAnAdiguNasiddhatvAdiparyAyarUpastasya
paramAtmadravyasya svabhAvo bhavati . sa cha katha.nbhUtaH . Thidisa.nbhavaNAsasa.nbaddho svAtmaprAptirUpamokShaparyAyasya
sa.nbhavastasminnev kShaNe paramAgamabhAShayaikatvavitarkAvIchAradvitIyashukladhyAnasa.nj~nasya shuddhopAdAnabhUtasya
kahAnajainashAstramAlA ]
j~neyatattva -praj~nApan
187
pravartamAn usake jo sUkShma a.nsh hai.n ve pradesh hai.n, isIprakAr dravyakI 1vR^itti samagrapane dvArA ek
honepar bhI, pravAhakramame.n pravartamAn usake jo sUkShma a.nsh hai.n ve pariNAm hai . jaise vistArakramakA
kAraN pradesho.nkA paraspar vyatirek hai, usIprakAr pravAhakramakA kAraN pariNAmo.nkA paraspar
2vyatirek hai .
jaise ve pradesh apane sthAname.n sva -rUpase utpanna aur pUrva -rUpase vinaShTa honese tathA sarvatra
paraspar 3anusyUtise rachit ekavAstupane dvArA anutpanna -avinaShTa honese utpatti -sa.nhAr-
dhrauvyAtmak hai.n, usIprakAr ve pariNAm apane avasarame.n sva -rUpase utpanna aur pUrvarUpase vinaShTa
honese tathA sarvatra paraspar anusyUtise rachit ek pravAhapane dvArA anutpanna -avinaShTa honese
utpatti -sa.nhAr -dhrauvyAtmak hai.n . aur jaise vAstukA jo ChoTese ChoTA a.nsh pUrvapradeshake
vinAshasvarUp hai vahI (a.nsh) usake bAdake pradeshakA utpAdasvarUp hai tathA vahI paraspar
anusyUtise rachit ek vAstupane dvArA anubhay svarUp hai (arthAt dome.nse ek bhI svarUp nahI.n
hai), isIprakAr pravAhakA jo ChoTese ChoTA a.nsh pUrvapariNAmake vinAshasvarUp hai vahI usake
1. vR^itti = vartanA vah; honA vah; astitva .
2. vyatirek = bhed; (ekakA dUsareme.n) abhAv, (ek pariNAm dUsare pariNAmarUp nahI.n hai, isaliye dravyake
pravAhame.n kram hai) .
3. anusyUti = anvayapUrvak ju.DAn . [sarva pariNAm paraspar anvayapUrvak (sAdR^ishya sahit) gu.nthit (ju.De)
honese, ve sab pariNAm ek pravAharUpase hai.n, isaliye ve utpanna yA vinaShTa nahI.n hai.n . ]