athotpAdavyayadhrauvyANA.n parasparAvinAbhAva.n dR^iDhayati —
Na bhavo bha.ngavihINo bha.ngo vA Natthi sa.nbhavavihINo .
uppAdo vi ya bha.ngo Na viNA dhovveN attheN ..100..
na bhavo bha~N.hgavihIno bha~N.hgo vA nAsti sa.nbhavavihInaH .
utpAdo.api cha bha~N.hgo na vinA dhrauvyeNArthen ..100..
kahAnajainashAstramAlA ]
j~neyatattva -praj~nApan
189
yadyapi paryAyArthikanayen paramAtmadravya.n pariNata.n, tathApi dravyArthikanayen sattAlakShaNamev bhavati .
trilakShaNamapi satsattAlakShaNa.n katha.n bhaNyat iti chet ‘‘utpAdavyayadhauvyayukta.n sat’’ iti vachanAt . yatheda.n
paramAtmadravyamekasamayenotpAdavyayadhrauvyaiH pariNatamev sattAlakShaNa.n bhaNyate tatA sarvadravyANItyarthaH ..99..
eva.n svarUpasattArUpeN prathamagAthA, mahAsattArUpeN dvitIyA, yathA dravya.n svataHsiddha.n tathA sattAguNo.apIti
kathanen tR^itIyA, utpAdavyayadhrauvyatve.api sattaiv dravya.n bhaNyat iti kathanen chaturthIti gAthAchatuShTayen
bhAvArtha : — pratyek dravya sadA svabhAvame.n rahatA hai isaliye ‘sat’ hai . vah svabhAv
utpAd -vyay -dhrauvyasvarUp pariNAm hai . jaise dravyake vistArakA ChoTese ChoTA a.nsh vah pradesh
hai, usIprakAr dravyake pravAhakA ChoTese ChoTA a.nsh vah pariNAm hai . pratyek pariNAm sva -kAlame.n
apane rUpase utpanna hotA hai, pUrvarUpase naShTa hotA hai aur sarva pariNAmo.nme.n ekapravAhapanA honese
pratyek pariNAm utpAd -vinAshase rahit ekarUp – dhruv rahatA hai . aur utpAd -vyay -dhrauvyame.n
samayabhed nahI.n hai, tIno.n hI ek hI samayame.n hai.n . aise utpAd -vyay -dhrauvyAtmak pariNAmo.nkI
paramparAme.n dravya svabhAvase hI sadA rahatA hai, isaliye dravya svaya.n bhI, motiyo.nke hArakI bhA.Nti,
utpAd -vyay -dhrauvyAtmak hai ..99..
ab, utpAd, vyay aur dhrauvyakA paraspar 1avinAbhAv dR^i.Dh.h.h karate hai.n : —
anvayArtha : — [bhavaH ] utpAd [bha~N.hgavihInaH ] 2bha.ng rahit [na ] nahI.n hotA,
[vA ] aur [bha~N.hgaH ] bha.ng [sa.nbhavavihInaH ] vinA utpAdake [nAsti ] nahI.n hotA; [utpAdaH ]
utpAd [api cha ] tathA [bha~N.hgaH ] bha.ng [dhrauvyeN arthen vinA ] dhrauvya padArthake binA [na ]
nahI.n hote ..100..
1. avinAbhAv = ekake binA dUsarekA nahI.n honA vah; ek -dUsare binA ho hI nahI.n sake aisA bhAv .
2. bha.ng = vyay; nAsh .
utpAd bha.ng vinA nahI.n, sa.nhAr sarga vinA nahI.n;
utpAd tem ja bha.ng, dhrauvya -padArtha viN varte nahI.n. 100.