skandhamUlashAkhAbhirAlambit ev pratibhAti, tathA samudAyi dravya.n paryAyasamudAyAtmaka.n
paryAyairAlambitamev pratibhAti . paryAyAstUtpAdavyayadhrauvyairAlambyante, utpAdavyayadhrauvyANAma.nsh-
dharmatvAt.h; bIjA.nkurapAdapatvavat.h . yathA kilA.nshinaH pAdapasya bIjA.nkurapAdapatva-
lakShaNAstrayo.n.ashA bha.ngotpAdadhrauvyalakShaNairAtmadharmairAlambitAH samamev pratibhAnti, tathA.nshino
dravyasyochChidyamAnotpadyamAnAvatiShThamAnabhAvalakShaNAstrayo.n.ashA bha.ngotpAdadhrauvyalakShaNairAtmadharmairA-
lambitAH samamev pratibhAnti . yadi punabha.ngotpAdadhrauvyANi dravyasyaiveShyante tadA samagramev
viplavate . tathA hi — bha.nge tAvat.h kShaNabha.ngakaTAkShitAnAmekakShaN ev sarvadravyANA.n sa.nharaNAd
dravyashUnyatAvatAraH saduchChedo vA . utpAde tu pratisamayotpAdamudritAnA.n pratyeka.n dravyANA-
samyaktvapUrvakanirvikArasvasa.nvedanaj~nAnaparyAye tAvadutpAdastiShThati svasa.nvedanaj~nAnavilakShaNAj~nAnaparyAyarUpeN
bha~N.hgastadubhayAdhArAtmadravyatvAvasthArUpaparyAyeN dhrauvya.n chetyuktalakShaNasvakIyasvakIyaparyAyeShu . pajjAyA
davvamhi sa.nti te choktalakShaNaj~nAnAj~nAnatadubhayAdhArAtmadravyatvAvasthArUpaparyAyA hi sphu Ta.n dravya.n santi . Niyada.n
194pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-
shAkhAo.nkA samudAyasvarUp honese ska.ndh, mUl aur shAkhAo.nse Alambit hI (bhAsit) dikhAI
detA hai, isIprakAr samudAyI dravya paryAyo.nkA samudAyasvarUp honese paryAyo.nke dvArA Alambit
hI bhAsit hotA hai . (arthAt jaise ska.ndh, mUl shAkhAye.n vR^ikShAshrit hI hai.n — vR^ikShase bhinna padArtharUp
nahI.n hai.n, usIprakAr paryAye.n dravyAshrit hI hai.n, — dravyase bhinna padArtharUp nahI.n hai.n .)
aur paryAye.n utpAd -vyay -dhrauvyake dvArA Alambit hai.n (arthAt utpAd -vyay -dhrauvya
paryAyAshrit hai.n ) kyo.nki utpAd -vyay -dhrauvya a.nsho.nke dharma hai.n (-1a.nshIke nahI.n); bIj, a.nkur
aur vR^ikShatvakI bhA.Nti . jaise a.nshI -vR^ikShake bIj a.nkur -vR^ikShatvasvarUp tIn a.nsh, vyay -utpAd-
dhrauvyasvarUp nij dharmo.nse Alambit ek sAth hI bhAsit hote hai.n, usIprakAr a.nshI -dravyake,
naShTa hotA huA bhAv, utpanna hotA huA bhAv, aur avasthit rahanevAlA bhAv; — yah tIno.n a.nsh
vyay -utpAd -dhrauvyasvarUp nijadharmo.nke dvArA Alambit ek sAth hI bhAsit hote hai.n . kintu
yadi (1) bha.ng, (2) utpAd aur (3) dhrauvyako (a.nshIkA na mAnakar) dravyakA hI mAnA
jAy to sArA 2viplav ko prApta hogA . yathA – (1) pahale, yadi dravyakA hI bha.ng mAnA jAy
to 3kShaNabha.ngase lakShit samasta dravyo.nkA ek kShaName.n hI sa.nhAr ho jAnese dravyashUnyatA A jAyagI,
athavA satkA uchChed ho jAyagA . (2) yadi dravyakA utpAd mAnA jAy to samay -samay par
honevAle utpAdake dvArA chihnit aise dravyo.nko pratyekako anantatA A jAyagI . (arthAt samay-
1. a.nshI = a.nsho.nvAlA; a.nsho.n.nkA banA huA . (dravya a.nshI hai .)
2. viplav = a.ndhAdhu.ndhI = uthalaputhal; ghoTAlA; virodh .
3. kShaN = vinAsh jinakA lakShaN ho aise .