mAnantyamasadutpAdo vA . dhrauvye tu kramabhuvA.n bhAvAnAmabhAvAd dravyasyAbhAvaH kShaNikatva.n vA .
at utpAdavyayadhrauvyairAlambyantA.n paryAyAH paryAyaishcha dravyamAlambyantA.n, yen samastamapyetadekamev
dravya.n bhavati ..101..
athotpAdAdInA.n kShaNabhedamudasya dravyatva.n dyotayati —
samaveda.n khalu davva.n sa.nbhavaThidiNAsasaNNidaTThehi.n .
ekkamhi chev samaye tamhA davva.n khu tattidaya.n ..102..
nishchita.n pradeshAbhede.api svakIyasvakIyasa.nj~nAlakShaNaprayojanAdibheden . tamhA davva.n havadi savva.n yato
nishchayAdhArAdheyabhAven tiShThantyutpAdAdayastasmAtkAraNAdutpAdAditraya.n svasa.nvedanaj~nAnAdiparyAyatraya.n chAnvay-
kahAnajainashAstramAlA ]
j~neyatattva -praj~nApan
195
samay par honevAlA utpAd jisakA chihna ho aisA pratyek dravya ana.nt dravyatvako prApta ho
jAyagA) athavA asatkA utpAd ho jAyagA; (3) yadi dravyakA hI dhrauvya mAnA jAy to
kramashaH honevAle bhAvo.nke abhAvake kAraN dravyakA abhAv AyagA, athavA kShaNikapanA hogA .
isaliye utpAd -vyay -dhrauvyake dvArA paryAye.n Alambit ho.n, aur paryAyo.nke dvArA dravya
Alambit ho, ki jisase yah sab ek hI dravya hai .
bhAvArtha : — bIj, a.nkur aur vR^ikShatva, yah vR^ikShake a.nsh hai.n . bIjakA nAsh, a.nkurakA
utpAd aur vR^ikShatvakA dhrauvya – tIno.n ek hI sAth hote hai.n . isaprakAr nAsh bIjake Ashrit hai,
utpAd a.nkurake Ashrit hai, aur dhrauvya vR^ikShatvake Ashrit hai; nAsh, utpAd aur dhrauvya bIj
a.nkur aur vR^ikShatvase bhinna padArtharUp nahI.n hai . tathA bIj, a.nkur aur vR^ikShatva bhI vR^ikShase bhinna
padArtharUp nahI.n hai.n . isaliye yah sab ek vR^ikSha hI hai.n . isIprakAr naShTa hotA huA bhAv, utpanna
hotA huA bhAv aur dhrauvya bhAv sab dravyake a.nsh hai.n . naShTa hote huye bhAvakA nAsh, utpanna hote
huye bhAvakA utpAd aur sthAyI bhAvakA dhrauvya ek hI sAth hai . isaprakAr nAsh naShTa hote bhAvake
Ashrit hai, utpAd utpanna hote bhAvake Ashrit hai aur dhrauvya sthAyI bhAvake Ashrit hai . nAsh,
utpAd aur dhrauvya un bhAvo.nse bhinna padArtharUp nahI.n hai.n . aur ve bhAv bhI dravyase bhinna padArtharUp
nahI.n hai.n . isaliye yah sab, ek dravya hI hai.n ..101..
ab, utpAdAdikA kShaNabhed 1nirasta karake ve dravya hai.n yah samajhAte hai.n : —
1. nirasta karake = dUr karake; naShTa karake; khaNDit karake; nirAkR^it karake .
utpAd – dhrauvya – vinAshasa.nj~nit artha sah samavet Che
ek ja samayamA.n dravya nishchay, tethI e trik dravya Che . 102.