guNasyAbhAve dravyasyAbhAv ityubhayashUnyatva.n syAt.h . yathA paTAbhAvamAtra ev ghaTo ghaTAbhAvamAtra
ev paT ityubhayorapoharUpatva.n, tathA dravyAbhAvamAtra ev guNo guNAbhAvamAtra ev dravya-
mityatrApyapoharUpatva.n syAt.h . tato dravyaguNayorekatvamashUnyatvamanapohatva.n chechChatA yathodit
evAtadbhAvo.abhyupagantavyaH ..108..
ath sattAdravyayorguNaguNibhAva.n sAdhayati —
jo khalu davvasahAvo pariNAmo so guNo sadavisiTTho .
sadavaTThida.n sahAve davva.n ti jiNovadesoya.n ..109..
jIvapradeshebhyaH pudgaladravya.n bhinna.n saddravyAntara.n bhavati tathA sattAguNapradeshebhyo muktajIvadravya.n
sattAguNAdbhinna.n satpR^ithagdravyAntara.n prApnoti . eva.n ki.n siddham . sattAguNarUpa.n pR^ithagdravya.n muktAtmadravya.n
cha pR^ithagiti dravyadvaya.n jAta.n, na cha tathA . dvitIya.n cha dUShaNa.n prApnoti — yathA suvarNatvaguNapradeshebhyo
212pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-
dravya tathA guN dono.nke abhAvakA prasa.ng A jAyagA .)
(athavA 1apoharUpatA nAmak tIsarA doSh isaprakAr AtA hai : – )
(3) jaise paTAbhAvamAtra hI ghaT hai, ghaTAbhAvamAtra hI paT hai, (arthAt vastrake keval
abhAv jitanA hI ghaT hai, aur ghaTake keval abhAv jitanA hI vastra hai) — isaprakAr dono.nke
apoharUpatA hai, usIprakAr dravyAbhAvamAtra hI guN aur guNAbhAvamAtra hI dravya hogA; — isaprakAr
isame.n bhI (dravya -guName.n bhI) 1apoharUpatA A jAyagI, (arthAt keval nakArarUpatAkA prasa~N.hga
A jAyagA .)
isaliye dravya aur guNakA ekatva, ashUnyatva aur 2anapohatva chAhanevAleko yathokta
hI (jaisA kahA vaisA hI) atadbhAv mAnanA chAhiye ..108..
ab, sattA aur dravyakA guN – guNIpanA siddha karate hai.n : —
1. apoharUpatA = sarvathA nakArAtmakatA; sarvathA bhinnatA . (dravya aur guName.n ek -dUsarekA keval nakAr hI
ho to ‘dravya guNavAlA hai’ ‘yah guN is dravyakA hai’ — ityAdi kathanase sUchit kisI prakArakA sambandha
hI dravya aur guNake nahI.n banegA .)
2. anapohatva = apoharUpatAkA na honA; keval nakArAtmakatAkA na honA .
pariNAm dravyasvabhAv je, te guN ‘sat’-avishiShTa Che;
‘dravyo svabhAve sthit sat Che’ – e ja A upadesh Che. 109.