nAsti guN iti vA kashchit.h paryAy itIh vA vinA dravyam .
dravyatva.n punarbhAvastasmAddravya.n svaya.n sattA ..110..
na khalu dravyAtpR^ithagbhUto guN iti vA paryAy iti vA kashchidapi syAt.h; yathA
suvarNAtpR^ithagbhUta.n tatpItatvAdikamiti vA tatkuNDalatvAdikamiti vA . ath tasya tu dravyasya
svarUpavR^ittibhUtamastitvAkhya.n yaddravyatva.n sa khalu tadbhAvAkhyo guN ev bhavan ki.n hi
dravyAtpR^ithagbhUtatven vartate . na vartat ev . tarhi dravya.n sattA.astu svayamev ..110..
ath dravyasya sadutpAdAsadutpAdayoravirodha.n sAdhayati —
eva.nviha.n sahAve davva.n davvatthapajjayatthehi.n .
sadasabbhAvaNibaddha.n pAdubbhAva.n sadA labhadi ..111..
kahAnajainashAstramAlA ]
j~neyatattva -praj~nApan
215
kR^ita.n tathA sarvadravyeShu j~nAtavyamiti ..109.. ath guNaparyAyAbhyA.n sah dravyasyAbheda.n darshayati — Natthi
nAsti na vidyate . sa kaH . guNo tti va koI guN iti kashchit . na kevala.n guNaH pajjAo ttIh vA paryAyo
vetIh . katham . viNA vinA . ki.n vinA . davva.n dravyam . idAnI.n dravya.n kathyate . davvatta.n puN bhAvo
dravyatvamastitvam . tatpunaH ki.n bhaNyate . bhAvaH . bhAvaH ko.arthaH . utpAdavyayadhrauvyAtmakasadbhAvaH . tamhA
davva.n saya.n sattA tasmAdabhedanayen sattA svayamev dravya.n bhavatIti . tadyathA — muktAtmadravye paramAvAptirUpo
anvayArtha : — [ih ] is vishvame.n [guNaH iti vA kashchit ] guN aisA kuCh [paryAyaH
iti vA ] yA paryAy aisA kuCh [dravya.n vinA nAsti ] dravyake binA (-dravyase pR^ithak) nahI.n hotA;
[dravyatva.n punaH bhAvaH ] aur dravyatva vah bhAv hai (arthAt astitva guN hai); [tasmAt ] isaliye
[dravya.n svaya.n sattA ] dravya svaya.n sattA (astitva) hai ..110..
TIkA : — vAstavame.n dravyase pR^ithagbhUt (bhinna) aisA koI guN yA aisI koI paryAy
kuCh nahI.n hotA; jaise — suvarNase pR^ithagbhUt usakA pIlApan Adi yA usakA kuNDalatvAdi nahI.n
hotA tadanusAr . ab, us dravyake svarUpakI vR^ittibhUt jo ‘astitva’ nAmase kahA jAnevAlA
dravyatva vah usakA ‘bhAv’ nAmase ka hA jAnevAlA guN hI honese, kyA vah dravyase pR^ithakrUp
vartatA hai ? nahI.n hI vartatA . tab phi ra dravya svayamev sattA ho ..110..
ab, dravyake sat -utpAd aur asat -utpAd honeme.n avirodh siddha karate hai.n : —
Avu.n darav dravyArtha – paryAyArthathI nijabhAvamA.n
sadbhAv -aNasadbhAvayut utpAdane pAme sadA. 111.