paryAyaniShpAdikA vyatirekavyaktIstAstAH sa.nkrAmato dravyasya sadbhAvanibaddha ev prAdurbhAvaH,
hemavat.h . tathA hi — yadA hemaivAbhidhIyate nA.ngadAdayaH paryAyAstadA hemasamAnajIvitAbhiryaug-
padyapravR^ittAbhirhemaniShpAdikAbhiranvayashakti bhira.ngadAdiparyAyasamAnajIvitAH kramapravR^ittA a.ngadAdi-
paryAyaniShpAdikA vyatirekavyaktIstAstAH sa.nkrAmato hemnaH sadbhAvanibaddha ev prAdurbhAvaH . yadA
tu paryAyA evAbhidhIyante na dravya.n, tadA prabhavAvasAnalA.nChanAbhiH kramapravR^ittAbhiH
paryAyaniShpAdikAbhirvyatirekavyaktibhistAbhistAbhiH prabhavAvasAnavarjitA yaugapadyapravR^ittA dravya-
karoti . sadA labhadi sadA sarvakAla.n labhate . ki.n karmatApannam . pAdubbhAva.n prAdurbhAvamutpAdam .
katha.nbhUtam . sadasabbhAvaNibaddha.n sadbhAvanibaddhamasadbhAvanibaddha.n cha . kAbhyA.n kR^itvA . davvatthapajjayatthehi.n
dravyArthikaparyAyArthikanayAbhyAmiti . tathAhi — yathA yadA kAle dravyArthikanayen vivakShA kriyate yadev
kaTakaparyAye suvarNa.n tadev ka~N.hkaNaparyAye nAnyaditi, tadA kAle sadbhAvanibaddha evotpAdaH . kasmAditi
chet . dravyasya dravyarUpeNAvinaShTatvAt . yadA punaH paryAyavivakShA kriyate kaTakaparyAyAt sakAshAdanyo yaH
ka~N.hkaNaparyAyaH suvarNasambandhI sa ev na bhavati, tadA punarasadutpAdaH . kasmAditi chet . pUrvaparyAyasya
vinaShTatvAt . tathA yadA dravyArthikanayavivakShA kriyate ya ev pUrva.n gR^ihasthAvasthAyAmevameva.n gR^ihavyApAra.n
kR^itavAn pashchAjjinadIkShA.n gR^ihItvA sa evedAnI.n rAmAdikevalipuruSho nishchayaratnatrayAtmakaparamAtmadhyAne-
*1. vyatirekavyakti = bhedarUp pragaTatA . [vyatirekavyaktiyA.N utpatti vinAshako prApta hotI hai.n, kramashaH pravR^itta
hotI hai.n aur paryAyo.nko utpanna karatI hai.n . shrutaj~nAn, kevalaj~nAn ityAdi tathA svarUpAcharaN chAritra,
yathAkhyAtachAritra ityAdi AtmadravyakI vyatirekavyaktiyA.N hai.n . vyatirek aur anvayake artho.nke liye
199ve.n pR^iShThakA phu TanoT (TippaNI) dekhe.n . ]
2. sadbhAvasa.nbaddha = sadbhAv -astitvake sAth sa.nba.ndh rakhanevAlA, – sa.nkalit . [dravyakI vivakShAke samay
anvay shaktiyo.nko mukhya aur vyatirekavyaktiyo.nko gauN kar diyA jAtA hai, isaliye dravyake
sadbhAvasa.nbaddha utpAd (sat -utpAd, vidyamAnakA utpAd) hai . ]
kahAnajainashAstramAlA ]
j~neyatattva -praj~nApan
217
પ્ર. ૨૮
paryAyo.nkI utpAdak un -un 1vyatirekavyaktiyo.nko prApta honevAle dravyako 2sadbhAvasa.nbaddha hI
utpAd hai; suvarNakI bhA.Nti . jaise : — jab suvarNa hI kahA jAtA hai — bAjUba.ndhA Adi paryAye.n
nahI.n, tab suvarNa jitanI sthAyI, yugapat pravartamAn, suvarNakI utpAdak anvayashaktiyo.nke dvArA
bAjUba.ndh ityAdi paryAy jitane sthAyI, kramashaH pravartamAn, bAjUba.ndh ityAdi paryAyo.nkI utpAdak
un -un vyatirekavyaktiyo.nko prApta honevAle suvarNakA sadbhAvasa.nbaddha hI utpAd hai .
aur jab paryAye.n hI kahI jAtI hai.n, — dravya nahI.n, tab utpattivinAsh jinakA lakShaN hai
aisI, kramashaH pravartamAn, paryAyo.nko utpanna karanevAlI un -un vyatirekavyaktiyo.nke dvArA,
utpattivinAsh rahit, yugapat pravartamAn, dravyakI utpAdak anvayashaktiyo.nko prApta honevAle