kriyA khalvAtmanA prApyatvAtkarma . tannimittaprAptapariNAmaH pudgalo.api karma . tatkAryabhUtA manuShyAdiparyAyA jIvasya kriyAyA mUlakAraNabhUtAyAH pravR^ittatvAt kriyAphalamev syuH, kriyA.abhAve pudgalAnA.n karmatvAbhAvAttatkAryabhUtAnA.n teShAmabhAvAt . ath katha.n te karmaNaH kAryabhAvamAyAnti? karmasvabhAven jIvasvabhAvamabhibhUy kriyamANatvAt, pradIpavat . tathA hi — yathA khalu jyotissvabhAven tailasvabhAvamabhibhUy kriyamANaH pradIpo jyotiShkArya.n, tathA manuShyAdiparyAyAH karmajanitA iti visheSheN vyaktIkaroti — kamma.n karmarahitaparamAtmano vilakShaNa.n karma kartR^i . ki.nvishiShTam . NAmasamakkha.n nirnAmanirgotramuktAtmano viparIta.n nAmeti samyagAkhyA sa.nj~nA yasya tadbhavati nAmasamAkhya.n nAmakarmetyarthaH . sabhAva.n shuddhabuddhaikaparamAtmasvabhAva.n ah ath appaNo sahAveN AtmIyen j~nAnAvaraNAdisvakIyasvabhAven karaNabhUten abhibhUy tiraskR^itya prachChAdya ta.n pUrvoktamAtmasvabhAvam . pashchAtki.n karoti . Nara.n tiriya.n Neraiya.n vA sura.n kuNadi naratiryagnArak- surarUpa.n karotIti . ayamatrArthaH – yathAgniH kartA tailasvabhAva.n karmatApannamabhibhUy tiraskR^itya
anvayArtha : — [ath ] vahA.N [nAmasamAkhya.n karma ] ‘nAm’ sa.nj~nAvAlA karma [svabhAven ] apane svabhAvase [AtmanaH svabhAva.n abhibhUy ] jIvake svabhAvakA parAbhav karake, [nara.n tirya~ncha.n nairayika.n vA sura.n ] manuShya, tirya.nch, nArak athavA dev (-in paryAyo.nko) [karoti ] karatA hai ..117..
TIkA : — kriyA vAstavame.n AtmAke dvArA prApya honese karma hai, (arthAt AtmA kriyAko prApta karatA hai — pahu.NchatA hai isaliye vAstavame.n kriyA hI AtmAkA karma hai .) usake nimittase pariNaman ko prApta hotA huA (-dravyakarmarUpase pariNaman karatA huA) pudgal bhI karma hai . us (pudgalakarma) kI kAryabhUt manuShyAdiparyAye.n mUlakAraNabhUt aisI jIvakI kriyAse pravartamAn honese kriyAphal hI hai.n; kyo.nki kriyAke abhAvame.n pudgalo.nko karmapanekA abhAv honese us (-pudgalakarma) kI kAryabhUt manuShyAdiparyAyo.nkA abhAv hotA hai .
vahA.N, ve manuShyAdiparyAye.n karmake kArya kaise hai.n ? (so kahate hai.n ki — ) ve karmasvabhAvake dvArA jIvake svabhAvakA parAbhav karake kI jAtI hai.n, isaliye dIpakakI bhA.Nti . vah is prakAr : — jaise 1jyoti (lau) ke svabhAvake dvArA telake svabhAvakA parAbhav karake *1. jyoti = jyot; agni .