yataH khalu jIvo dravyatvenAvasthito.api paryAyairanavasthitaH, tataH pratIyate na kashchidapi sa.nsAre svabhAvenAvasthit iti . yachchAtrAnavasthitatva.n tatra sa.nsAr ev hetuH, tasya manuShyAdi- paryAyAtmakatvAt svarUpeNaiv tathAvidhatvAt . ath yastu pariNamamAnasya dravyasya pUrvottar- dashAparityAgopAdAnAtmakaH kriyAkhyaH pariNAmastatsa.nsArasya svarUpam ..120..
ath pariNAmAtmake sa.nsAre kutaH pudgalashleSho yen tasya manuShyAdiparyAyAtmakatva- mityatra samAdhAnamupavarNayati — AdA kammamalimaso pariNAma.n lahadi kammasa.njutta.n .
tatto silisadi kamma.n tamhA kamma.n tu pariNAmo ..121.. vyAkhyAtamidAnI.n tasyopasa.nhAramAh — tamhA du Natthi koI sahAvasamavaTThido tti tasmAnnAsti kashchitsva- bhAvasamavasthit iti . yasmAtpUrvoktaprakAreN manuShyAdiparyAyANA.n vinashvaratva.n vyAkhyAta.n tasmAdev j~nAyate paramAnandaikalakShaNaparamachaitanyachamatkArapariNatashuddhAtmasvabhAvavadavasthito nityaH ko.api nAsti . kva . sa.nsAre nissa.nsArashuddhAtmano viparIte sa.nsAre . sa.nsArasvarUpa.n kathayati — sa.nsAro puN kiriyA sa.nsAraH punaH kriyA . niShkriyanirvikalpashuddhAtmapariNatervisadR^ishI manuShyAdivibhAvaparyAyapariNatirUpA kriyA sa.nsAr- svarUpam . sA cha kasya bhavati . sa.nsaramANassa jIvassa vishuddhaj~nAnadarshanasvabhAvamuktAtmano vilakShaNasya sa.nsarataH paribhramataH sa.nsArijIvasyeti . tataH sthita.n manuShyAdiparyAyAtmakaH sa.nsAr ev vinashvaratve kAraNamiti ..120.. eva.n shuddhAtmano bhinnAnA.n karmajanitamanuShyAdiparyAyANA.n vinashvaratvakathanamukhyatayA
TIkA : — vAstavame.n jIv dravyapanese avasthit hone par bhI paryAyo.nse anavasthit hai; isase yah pratIt hotA hai ki sa.nsArame.n koI bhI svabhAvase avasthit nahI.n hai (arthAt kisIkA svabhAv keval avichal — ekarUp rahanevAlA nahI.n hai ); aur yahA.N jo anavasthitatA hai usame.n sa.nsAr hI hetu hai; kyo.nki vah (-sa.nsAr) manuShyAdiparyAyAtmak hai, kAraN ki vah svarUpase hI vaisA hai, (arthAt sa.nsArakA svarUp hI aisA hai ) usame.n pariNaman karate huye dravyakA pUrvottaradashAkA tyAgagrahaNAtmak aisA jo kriyA nAmakA pariNAm hai vah sa.nsArakA svarUp hai ..120..
ab pariNAmAtmak sa.nsArame.n kis kAraNase pudgalakA sa.nba.ndh hotA hai ki jisase vah (sa.nsAr) manuShyAdiparyAyAtmak hotA hai ? — isakA yahA.N samAdhAn karate hai.n : —
karme malin jIv karmasa.nyut pAmato pariNAmane, tethI karam ba.ndhAy Che; pariNAm tethI karma Che. 121.
238pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-