ath paramArthAdAtmano dravyakarmAkartR^itvamudyotayati — pariNAmo sayamAdA sA puN kiriy tti hodi jIvamayA .
AtmapariNAmo hi tAvatsvayamAtmaiv, pariNAminaH pariNAmasvarUpakartR^itven pariNAmA- dananyatvAt . yashcha tasya tathAvidhaH pariNAmaH sA jIvamayyev kriyA, sarvadravyANA.n pariNAm- lahadi pariNAma.n labhate . katha.nbhUtam katha.nbhUtam . kammasa.njutta.n karmarahitaparamAtmano visdrashakarmasa.nyukta.n mithyAtva- rAgAdivibhAvapariNAma.n . tatto silisadi kamma.n tataH pariNAmAt shliShyati badhnAti . kim . karma . yadi punarnirmalavivekajyotiHpariNAmen pariNamati tadA tu karma mu~nchati . tamhA kamma.n tu pariNAmo tasmAt karma tu pariNAmaH . yasmAdrAgAdipariNAmen karma badhnAti, tasmAdrAgAdivikalparUpo bhAvakarmasthAnIyaH sarAgapariNAm ev karmakAraNatvAdupachAreN karmeti bhaNyate . tataH sthita.n rAgAdipariNAmaH karmabandha- kAraNamiti ..121.. athAtmA nishchayen svakIyapariNAmasyaiv kartA, na cha dravyakarmaN iti pratipAdayati .
isaprakAr navIn dravyakarma jisakA kAryabhUt hai aur purAnA dravyakarma jisakA kAraNabhUt hai, aisA (AtmAkA tathAvidh pariNAm) honese AtmAkA tathAvidh pariNAm upachArase dravyakarma hI hai, aur AtmA bhI apane pariNAmakA karttA honese dravyakarmakA karttA bhI upachArase hai ..121..
ab, paramArthase AtmAke dravyakarmakA akartR^itva prakAshit karate hai.n : —
anvayArtha : — [pariNAmaH ] pariNAm [svayam ] svaya.n [AtmA ] AtmA hai, [sA punaH ] aur vah [jIvamayI kriyA iti bhavati ] jIvamay kriyA hai; [kriyA ] kriyAko [karma iti matA ] karma mAnA gayA hai; [tasmAt ] isaliye AtmA [karmaNaH kartA tu na ] dravyakarmakA karttA to nahI.n hai ..122..
TIkA : — pratham to AtmAkA pariNAm vAstavame.n svaya.n AtmA hI hai, kyo.nki pariNAmI
pariNAm pote jIv Che, ne Che kriyA e jIvamayI; kiriyA gaNI Che karma; tethI karmano kartA nathI. 122.
240pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-