dravyakarmaN ev kartA, na tvAtmapariNAmAtmak sya bhAvakarmaNaH . tat AtmAtmasvarUpeN pariNamati, na pudgalasvarUpeN pariNamati ..122.. ath ki.n tatsvarUpa.n yenAtmA pariNamatIti tadAvedayati — pariNamadi chedaNAe AdA puN chedaNA tidhAbhimadA .
yato hi nAm chaitanyamAtmanaH svadharmavyApakatva.n tatashchetanaivAtmanaH svarUpa.n, tayA pariNamati tadA mokSha.n sAdhayati, ashuddhopAdAnakAraNen tu bandhamiti . pudgalo.api jIvavannishchayen svakIyapariNAmAnAmev kartA, jIvapariNAmAnA.n vyavahAreNeti ..122.. eva.n rAgAdipariNAmAH karmabandha- kAraNa.n, teShAmev kartA jIv itikathanamukhyatayA gAthAdvayen tR^itIyasthala.n gatam . ath yen pariNAmenAtmA pariNamati ta.n pariNAma.n kathayati — pariNamadi chedaNAe AdA pariNamati chetanayA karaNabhUtayA . sa kaH . AtmA . yaH ko.apyAtmanaH shuddhAshuddhapariNAmaH sa sarvo.api chetanA.n na tyajati ityabhiprAyaH . puN chedaNA tidhAbhimadA sA sA chetanA punastridhAbhimatA . kutra kutra . NANe j~nAnaviShaye kamme karmaviShaye phalammi AtmAke pariNAmasvarUp bhAvakarmakA nahI.n .
isase (aisA samajhanA chAhiye ki) AtmA AtmasvarUp pariNamit hotA hai, pudgalasvarUp pariNamit nahI.n hotA ..122..
ab, yah kahate hai.n ki vah kaunasA svarUp hai jisarUp AtmA pariNamit hotA hai ? : –
anvayArtha : — [AtmA ] AtmA [chetanatayA ] chetanArUpe [pariNamati ] pariNamit hotA hai . [punaH ] aur [chetanA ] chetanA [tridhA abhimatA ] tIn prakArase mAnI gayI hai; [punaH ] aur [sA ] vah [j~nAne ] j~nAnasa.nba.ndhI, [karmaNi ] karmasa.nba.ndhI [vA ] athavA [karmaNaH phale ] karmaphal sa.nba.ndhI — [bhaNitA ] aisI kahI gayI hai ..123..
TIkA : — jisase chaitanya vah AtmAkA 1svadharmavyApakapanA hai, usase chetanA hI
te j~nAnaviShayak, karmaviShayak, karmaph LaviShayak kahI. 123.
242pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-
1. svadharmavyApakapanA = nijadharmo.nme.n vyApakapanA .