AtmA hi tAvatpariNAmAtmaiv, pariNAmaH svayamAtmeti svayamuktatvAt . pariNAmastu chetanAtmakatven j~nAna.n karma karmaphala.n vA bhavitu.n shIlaH, tanmayatvAchchetanAyAH . tato j~nAna.n karma karmaphala.n chAtmaiv . eva.n hi shuddhadravyanirUpaNAyA.n paradravyasa.nparkAsa.nbhavAtparyAyANA.n dravyAntaH- pralayAchcha shuddhadravya evAtmAvatiShThate ..125..
athaivamAtmano j~neyatAmApannasya shuddhatvanishchayAt j~nAnatattvasiddhau shuddhAtmatattvopalambho vyam ..124.. ath j~nAnakarmakarmaphalAnyabhedanayenAtmaiv bhavatIti praj~nApayati — appA pariNAmappA AtmA bhavati . katha.nbhUtaH . pariNAmAtmA pariNAmasvabhAvaH . kasmAditi chet ‘pariNAmo sayamAdA’ iti pUrva.n svayamev bhaNitatvAt . pariNAmaH kathyate — pariNAmo NANakammaphalabhAvI pariNAmo bhavati . ki.nvishiShTaH . j~nAnakarmakarmaphalabhAvI; j~nAnakarmakarmaphalarUpeN bhavitu.n shIl ityarthaH . tamhA yasmAdeva.n tasmAtkAraNAt . NANa.n pUrvasUtroktA j~nAnachetanA . kamma.n tatraivauktalakShaNA karmachetanA . phala.n cha pUrvoktalakShaNaphalachetanA cha . AdA muNedavvo iya.n chetanA trividhApyabhedanayenAtmaiv mantavyo j~nAtavya iti . etAvatA kimukta.n bhavati . trividhachetanApariNAmen pariNAmI sannAtmA ki.n karoti . nishchayaratnatrayAtmakashuddhapariNAmen mokSha.n sAdhayati, shubhAshubhAbhyA.n punarbandhamiti ..125.. eva.n trividhachetanAkathanamukhyatayA gAthAtrayeN chaturtha- sthala.n gatam . ath sAmAnyaj~neyAdhikArasamAptau pUrvoktabhedabhAvanAyAH shuddhAtmaprAptirUpa.n phala.n darshayati — karma phala.n cha ] j~nAn, karma aur karmaphal [AtmA j~nAtavyaH ] AtmA hai aisA samajhanA ..125..
TIkA : — pratham to AtmA vAstavame.n pariNAmasvarUp hI hai, kyo.nki ‘pariNAm svaya.n AtmA hai’ aisA (112vI.n gAthAme.n bhagavat kundakundAchAryadevane) svaya.n kahA hai; tathA pariNAm chetanAsvarUp honese j~nAn, karma aur karmaphalarUp honeke svabhAvavAlA hai, kyo.nki chetanA tanmay (j~nAnamay, karmamay athavA karmaphalamay) hotI hai . isaliye j~nAn, karma karmaphal AtmA hI hai .
isaprakAr vAstavame.n shuddhadravyake nirUpaName.n paradravyake sa.nparkakA (sambandha; sa.ng) asa.nbhav honese aur paryAye.n dravyake bhItar 1pralIn ho jAnese AtmA shuddhadravya hI rahatA hai ..125..
ab, isaprakAr 2j~neyapaneko prApta AtmAkI shuddhatAke nishchayase j~nAnatattvakI siddhi hone par shuddha AtmatattvakI upalabdhi (-anubhav, prApti) hotI hai; isaprakAr usakA abhinandan karate hue (arthAt AtmAkI shuddhatAke nirNayakI prasha.nsA karate hue — dhanyavAd dete hue), dravyasAmAnyake varNanakA upasa.nhAr karate hai.n : —
246pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-
1. pralIn ho jAnA = atya.nt lIn ho jAnA; magna ho jAnA; DUb jAnA; adR^ishya ho jAnA .
2. j~neyapaneko prApta = j~neyabhUt . (AtmA j~nAnarUp bhI aur j~neyarUp bhI hai, is j~neyatattva -praj~nApan adhikArame.n yahA.N dravya sAmAnyakA nirUpaN kiyA jA rahA hai; usame.n AtmA j~neyabhUtarUpase samAviShTa huA hai .)