Pravachansar-Hindi (itrans transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 260 of 513
PDF/HTML Page 293 of 546

 

varNarasaga.ndhasparshA vidyante pudgalasya sUkShmAt .
pR^ithivIparyantasya cha shabdaH sa pudgalashchitraH ..132..

indriyagrAhyAH kil sparsharasagandhavarNAstadviShayatvAt . te chendriyagrAhyatvavyaktishakti- vashAt gR^ihyamANA agR^ihyamANAshcha A -ekadravyAtmakasUkShmaparyAyAtparamANoH A -anek- dravyAtmakasthUlaparyAyAtpR^ithivIskandhAchcha sakalasyApi pudgalasyAvisheSheN visheShaguNatven vidyante . te cha mUrtatvAdev sheShadravyANAmasa.nbhavantaH pudgalamadhigamayanti . shabdasyApIndriyagrAhyatvAd guNatva.n na khalvAsha.nk nIya.n, tasya vaichitryaprapa.nchitavaishvarUpasyApyanekadravyAtmakapudgalaparyAyatvenAbhyup- sa.nbandha.n pratipAdayati . davvANamamuttANa.n vishuddhaj~nAnadarshanasvabhAva.n yatparamAtmadravya.n tatprabhR^itInAmamUrtadravyANA.n sa.nbandhino bhavanti . te ke . guNA amuttA amUrtAH guNAH, kevalaj~nAnAday ityarthaH . iti mUrtAmUrtaguNAnA.n lakShaNasa.nbandhau j~nAtavyau ..131.. eva.n j~nAnAdivisheShaguNabheden dravyabhedo bhavatIti kathanarUpeN dvitIy- sthale gAthAdvaya.n gatam . ath mUrtapudgaladravyasya guNAnAvedayativaNNarasaga.ndhaphAsA vijja.nte poggalassa varNarasagandhasparshA vidyante . kasya . pudgalasya . katha.nbhUtasya . suhumAdo puDhavIpariya.ntassa ya ‘‘puDhavI jala.n cha ChAyA chauri.ndiyavisayakammaparamANU . Chavvihabheya.n bhaNiya.n poggaladavva.n jiNavarehi.n’’ .. iti

anvayArtha :[varNarasaga.ndhasparshAH ] varNa, ras, ga.ndh aur sparsha (-guN) [sUkShmAt ] sUkShmase lekar [pR^ithvIparya.ntasya cha ] pR^ithvI paryantake [pudgalasya ] (sarva) pudgalake [vidyante ] hote hai.n; [chitraH shabdaH ] jo vividh prakArakA shabda hai [saH ] vah [pudgal ] pudgal arthAt paudgalik paryAy hai ..132..

TIkA :sparsha, ras, ga.ndh aur varNa indriyagrAhya hai.n, kyo.nki ve indriyo.nke viShay hai.n . ve indriyagrAhyatAkI 1vyakti aur shaktike vashase bhale hI indriyo.nke dvArA grahaN kiye jAte ho.n yA na kiye jAte ho.n tathApi ve ekadravyAtmak sUkShmaparyAyarUp paramANuse lekar anekadravyAtmak sthUlaparyAyarUp pR^ithvIska.ndh takake samasta pudgalake, avisheShatayA visheSh guNo.nke rUpame.n hote hai.n; aur unake mUrta honeke kAraN hI, (pudgalake atirikta) sheSh dravyo.nke na honese ve pudgalako batalAte hai.n .

aisI sha.nkA nahI.n karanI chAhiye ki shabda bhI indriyagrAhya honese guN hogA; kyo.nki vah (shabda) 2vichitratAke dvArA vishvarUpapanA (anekAnekaprakArapanA) darashAtA honepar bhI use anekadravyAtmak pudgalaparyAyake rUpame.n svIkAr kiyA jAtA hai .

260pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-

1. paramANu, kArmaNavargaNA ityAdime.n indriyagrAhyatA vyakta nahI.n hai tathApi shaktirUpase avashya hotI hai; isIliye bahutase paramANu ska.ndharUp hokar sthUlatA dhAraN karake indriyo.nse j~nAt hote hai.n .

2. vichitratA = vividhatA (shabda bhAShAtmak, abhAShAtmak, prAyogik, vaishrasikaise anek prakArake hai.n .)