sUtrayiShyate hi svayamAkAshasya pradeshalakShaNamekANuvyApyatvamiti . ih tu yathAkAshasya pradeshAstathA sheShadravyANAmiti pradeshalakShaNaprakAraikatvamAsUtryate . tato yathaikANuvyApyenA.nshen gaNyamAnasyAkAshasyAnantA.nshatvAdanantapradeshatva.n tathaikANuvyApyenA.nshen gaNyamAnAnA.n dharmAdharmaik- jIvAnAmasa.nkhyeyA.nshatvAt pratyekamasa.nkhyeyapradeshatvam . yathA chAvasthitapramANayordharmAdharmayostathA sa.nvartavistArAbhyAmanavasthitapramANasyApi shuShkArdratvAbhyA.n charmaN iv jIvasya svA.nshAlpa- bahutvAbhAvAdasa.nkhyeyapradeshatvamev . amUrtasa.nvartavistArasiddhishcha sthUlakR^ishashishukumArasharIravyApi- tvAdasti svasa.nvedanasAdhyaiv . pudgalasya tu dravyeNaikapradeshamAtratvAdapradeshatve yathodite satyapi utpattirbhaNitA . paramANuvyAptakShetra.n pradesho bhavati . tadagre vistareN kathayati ih tu sUchitamev ..137.. eva.n pa~nchamasthale svatantragAthAdvaya.n gatam . ath kAladravyasya dvitIyAdipradesharahitatvenApradeshatva.n vyavasthApayati — samao samayaparyAyasyopAdAnakAraNatvAtsamayaH kAlANuH . du punaH . sa cha katha.nbhUtaH .
TIkA : — (bhagavat kundakundAchArya) svaya.n hI (140 ve.n) sUtra dvArA kahe.nge ki AkAshake pradeshakA lakShaN ekANuvyApyatva hai (arthAt ek paramANuse vyApta honA vah pradeshakA lakShaN hai ); aur yahA.N (is sUtra yA gAthAme.n) ‘jis prakAr AkAshake pradesh hai.n usIprakAr sheSh dravyo.nke pradesh hai.n’ isaprakAr pradeshake lakShaNakI ekaprakAratA kahI jAtI hai .
isaliye, jaise ekANuvyApya (-ek paramANuse vyApta ho aise) a.nshake dvArA gine jAne par AkAshake ananta a.nsh honese AkAsh anantapradeshI hai, usIprakAr ekANuvyApya ( – ek paramANuse vyApta hone yogya) a.nshake dvArA gine jAne par dharma, adharma aur ek jIvake asa.nkhyAt a.nsh honese ve – pratyek asa.nkhyAtapradeshI hai . aur jaise 1avasthit pramANavAle dharma tathA adharma asa.nkhyAtapradeshI hai.n, usIprakAr sa.nkochavistArake kAraN 2anavasthit pramANavAle jIvake — sUkhe -gIle chama.DekI bhA.Nti — nij a.nsho.nkA alpabahutva nahI.n hotA isaliye asa.nkhyAtapradeshIpanA hI hai . (yahA.N yah prashna hotA hai ki amUrta aise jIvakA sa.nkochavistAr kaise sa.nbhav hai ? usakA samAdhAn kiyA jAtA hai : — ) amUrtake sa.nkochavistArakI siddhi to apane anubhavase hI sAdhya hai, kyo.nki (sabako svAnubhavase spaShTa hai ki) jIv sthUl tathA kR^ish sharIrame.n, tathA bAlak aur kumArake sharIrame.n vyApta hotA hai .
pudgal to dravyataH ekapradeshamAtra honese yathokta (pUrvakathit) prakArase apradeshI hai
1. avasthit pramAN = niyat parimAN, nishchit mAp; (dharma tathA adharma dravyakA mAp lok jitanA niyat hai .)
2. anavasthit = aniyat; anishchit; (sUkhe -gIle charmakI bhA.Nti jIv parakShetrakI apekShAse sa.nkoch vistArako prApta honese anishchit mApavAlA hai . aisA hone par bhI, jaise chama.Deke nij -a.nsh kam -ba.Dh.h.h nahI.n hote, usIprakAr jIvake nij -a.nsh kam -ba.Dh.h.h nahI.n hote; isaliye vah sadA niyat asa.nkhyapradeshI hI hai .)