Pravachansar-Hindi (itrans transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 282 of 513
PDF/HTML Page 315 of 546

 

krameN . yaugapadyen chet, nAsti yaugapadya.n, samamekasya viruddhadharmayoranavatArAt . krameN chet, nAsti kramaH, vR^ittya.nshasya sUkShmatven vibhAgAbhAvAt . tato vR^ittimAn ko.apyavashyamanusartavyaH . sa cha samayapadArtha ev . tasya khalvekasminnapi vR^ittya.nshe samutpAdapradhva.nsau sa.nbhavataH . yo hi yasya vR^ittimato yasmin vR^ittya.nshe tadvR^itya.nshavishiShTatvenotpAdaH, sa ev tasyaiv vR^ittimatastasminnev vR^ittya.nshe pUrvavR^ittya.nshavishiShTatven pradhva.nsaH . yadyevamutpAdavyayAvekasminnapi vR^ittya.nshe sa.nbhavataH samayapadArthasya katha.n nAm niranvayatva.n, yataH pUrvottaravR^ittya.nshavishiShTatvAbhyA.n yugapadupAttapradhva.nsotpAdasyApi svabhAvenApradhvastAnutpannatvAdavasthitatvamev na bhavet . evamekasmin vR^ittya.nshe samayapadArtha- trayAtmakaH svabhAvaH sattAstitvamiti yAvat . tatra samyagavasthitaH svabhAvasamavasthito bhavati . tathAhitathAhi yathA~N.hgulidravye yasminnev vartamAnakShaNe vakraparyAyasyotpAdastasminnev kShaNe tasyaivA~N.hgulidravyasya pUrvarjuparyAyeN pradhva.nsastadAdhArabhUtA~N.hgulidravyatven dhrauvyamiti dravyasiddhiH . athavA svasvabhAvarUp- sukhenotpAdastasminnev kShaNe tasyaivAtmadravyasya pUrvAnubhUtAkulatvaduHkharUpeN pradhva.nsastadubhayAdhArabhUt- paramAtmadravyatven dhrauvyamiti dravyasiddhiH . athavA mokShaparyAyarUpeNotpAdastasminnev kShaNe ratnatrayAtmak- nishchayamokShamArgaparyAyarUpeN pradhva.nsastadubhayAdhAraparamAtmadravyatven dhrauvyamiti dravyasiddhiH . tathA vartamAnasamayarUpaparyAyeNotpAdastasminnev kShaNe tasyaiv kAlANudravyasya pUrvasamayarUpaparyAyeN pradhva.nsasta- (utpAd tathA vinAsh) yugapad hai.n yA (2) kramashaH ? (1) yadi ‘yugapat’ kahA jAy to yugapatpanA ghaTit nahI.n hotA, kyo.nki ek hI samay ekake do virodhI dharma nahI.n hote . (ek hI samay ek vR^ittya.nshake prakAsh aur andhakArakI bhA.Nti utpAd aur vinAsh do viruddha dharma nahI.n hote .) (2) yadi ‘kramashaH hai’ aisA kahA jAy to, kram nahI.n banatA, (arthAt kram bhI ghaTatA nahI.n) kyo.nki vR^ittya.nshake sUkShma honese usame.n vibhAgakA abhAv hai . isaliye (samayarUpI vR^ittya.nshake utpAd tathA vinAsh honA ashakya honese) koI 1vR^ittimAn avashya DhU.N.DhnA chAhiye . aur vah (vR^ittimAn) kAl padArtha hI hai . usako (-us kAlapadArthako) vAstavame.n ek vR^ittya.nshame.n bhI utpAd aur vinAsh sa.nbhav hai; kyo.nki jis vR^ittimAnke jis vR^ittya.nshame.n us vR^ittya.nshakI apekShAse jo utpAd hai, vahI (utpAd) usI vR^ittimAnke usI vR^ittya.nshame.n pUrva vR^ittya.nshakI apekShAse vinAsh hai . (arthAt kAlapadArthako jis vartamAn paryAyakI apekShAse utpAd hai, vahI pUrva paryAyakI apekShAse vinAsh hai .)

yadi isaprakAr utpAd aur vinAsh ek vR^ittya.nshame.n bhI sa.nbhavit hai, to kAlapadArtha niranvay kaise ho sakatA hai, ki jisase pUrva aur pashchAt vR^ittya.nshakI apekShAse yugapat vinAsh aur utpAdako prApta hotA huA bhI svabhAvase avinaShTa aur anutpanna honese vah (kAl padArtha)

282pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-

1. vR^ittimAn = vR^ittivAlA; vR^ittiko dhAraN karanevAlA padArtha .