samayapadArthasya siddhayati sadbhAvaH . yadi visheShasAmAnyAstitve siddhayatastadA ta astitva- mantareN na siddhayataH katha.nchidapi ..143..
sa.nbhavasthitinAshasa.nj~nitA arthAH dharmAH svabhAvA iti yAvat . kasya sa.nbandhinaH . samayassa samayarUpaparyAyasyotpAdakatvAt samayaH kAlANustasya . savvakAla.n yadyekasmin vartamAnasamaye sarvadA tathaiv . es hi kAlANusabbhAvo eShaH pratyakShIbhUto hi sphu TamutpAdavyayadhrauvyAtmakakAlANusadbhAv iti . tadyathA — yathA pUrvamekasamayotpAdapradhva.nsAdhAreNA~N.hgulidravyAdidR^iShTAnten vartamAnasamaye kAladravyasyo- tpAdavyayadhrauvyatva.n sthApita.n tathA sarvasamayeShu j~nAtavyamiti . atra yadyapyatItAnantakAle durlabhAyAH sarvaprakAropAdeyabhUtAyAH siddhagateH kAlalabdhirUpeN bahira~N.hgasahakArI bhavati kAlastathApi nishchayanayen nijashuddhAtmatattvasamyakshraddhAnaj~nAnAnuShThAnasamastaparadravyechChAnirodhalakShaNatapashcharaNarUpA yA tu nishchayachatu- rvidhArAdhanA saiv tatropAdAnakAraNa.n, na cha kAlasten kAraNen sa hey iti bhAvArthaH ..143.. sakatA . yahI kAlapadArthake sadbhAvakI (astitvakI) siddhi hai; (kyo.nki) yadi visheSh astitva aur sAmAnya astitva siddha hote hai.n to ve astitvake binA kisI bhI prakArase siddha nahI.n hote ..143..
ab, kAlapadArthake astitvakI anyathA anupapatti honese (arthAt kAl padArthakA astitva anya kisI prakAr nahI.n ban sakaneke kAraN) usakA pradeshamAtrapanA siddha karate hai.n : —
anvayArtha : — [yasya ] jis padArthake [pradeshAH ] pradesh [pradeshamAtra.n vA ] athavA ekapradesh bhI [tattvataH ] paramArthataH [j~nAtum na sa.nti ] j~nAt nahI.n hote, [tam artham ] us padArthako [shUnya.n jAnIhi ] shUnya jAno — [astitvAt arthAntarabhUtam ] jo ki astitvase arthAntarabhUt (-anya) hai ..144..
te artha jANo shUnya kevaL — anya je astitvathI. 144.
284pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-