evamAkAshapadArthAdAkAlapadArthAchcha samastairev sa.nbhAvitapradeshasadbhAvaiH padArthaiH samagra ev yaH samApti.n nIto lokasta.n khalu tadantaHpAtitve.apyachintyasvaparaparichChedashaktisa.npadA jIv ev jAnIte, natvitaraH . eva.n sheShadravyANi j~neyamev, jIvadravya.n tu j~neya.n j~nAna.n cheti j~nAn- j~neyavibhAgaH . athAsya jIvasya sahajavijR^imbhitAnantaj~nAnashaktihetuke trisamayAvasthAyitvalakShaNe vi bhaviyA ta.n jANah sammamAhappa.n’’ ..144.. eva.n nishchayakAlavyAkhyAnamukhyatvenAShTamasthale gAthAtraya.n gatam . iti pUrvoktaprakAreN ‘davva.n jIvamajIva.n’ ityAdyekonavi.nshatigAthAbhiH sthalAShTaken visheSh- j~neyAdhikAraH samAptaH .. ataH para.n shuddhajIvasya dravyabhAvaprANaiH sah bhedanimitta.n ‘sapadesehi.n samaggo’
anvayArtha : — [sapradeshaiH arthaiH ] sapradesh padArtho.nke dvArA [niShThitaH ] samAptiko jAnatA hai [jIvaH ] vah jIv hai, — [prANachatuShkAbhisa.nbaddhaH ] jo ki (sa.nsAr dashAme.n) chAr prANo.nse sa.nyukta hai ..145..
TIkA : — isaprakAr jinhe.n pradeshakA sadbhAv phalit huA hai aise AkAshapadArthase lekar kAl padArtha takake sabhI padArtho.nse samAptiko prApta jo samasta lok hai use vAstavame.n, usame.n 2a.ntaHpAtI honepar bhI, achintya aisI svaparako jAnanekI shaktirUp sampadAke dvArA jIv hI jAnatA hai, dUsarA koI nahI.n . isaprakAr sheSh dravya j~ney hI hai.n aur jIvadravya to j~ney tathA j~nAn hai; — isaprakAr j~nAn aur j~neyakA vibhAg hai .
ab, is jIvako, sahajarUpase (svabhAvase hI) pragaT anantaj~nAnashakti jisakA hetu hai aur tIno.n kAlame.n avasthAyipanA (TikanA) jisakA lakShaN hai aisA, vastukA svarUpabhUt honese
tasu jANanAro jIv, prANachatuShkathI sa.nyukta je. 145.
288pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-
1prApta [samagraH lokaH ] sampUrNa lok [nityaH ] nitya hai, [ta.n ] use [yaH jAnAti ] jo
1. Chah dravyo.nse hI sampUrNa lok samApta ho jAtA hai, arthAt unake atirikta lokame.n dUsarA kuCh nahI.n hai .
2. a.ntaHpAtI = andar A jAnevAlA; andar samA jAnevAlA ( – jIv lokake bhItar A jAtA hai .)