pravAhapravR^ittapudgalasa.nshleShadUShitAtmatayA prANachatuShkAbhisa.nbaddhatva.n vyavahArajIvatvaheturvibhakta-
vyo.asti ..145..
ath ke prANA ityAvedayati — ityAdi yathAkrameN gAthAShTakaparyanta.n sAmAnyabhedabhAvanAvyAkhyAna.n karoti . tadyathA . ath j~nAnaj~neyaj~nApanArtha.n tathaivAtmanaH prANachatuShken sah bhedabhAvanArtha.n vA sUtramida.n pratipAdayati — logo loko bhavati . katha.nbhUtaH . NiTThido niShThitaH samApti.n nIto bhR^ito vA . kaiH kartR^ibhUtaiH . aTThehi.n sahajashuddhabuddhaikasvabhAvo yo.asau paramAtmapadArthastatprabhR^itayo ye.arthAstaiH . punarapi ki.nvishiShTaH . sapadesehi.n samaggo svakIyapradeshaiH samagraH paripUrNaH . athavA padArthaiH . katha.nbhUtaiH . sapradeshaiH pradeshasahitaiH . punarapi ki.nvishiShTo lokaH . Nichcho dravyArthikanayen nityaH lokAkAshApekShayA vA . athavA nityo, na kenApi puruShavisheSheN kR^itaH . jo ta.n jANadi yaH kartA ta.n j~neyabhUta.n loka.n jAnAti jIvo sa jIvapadArtho bhavati . etAvatA kimukta.n bhavati . yo.asau vishuddhaj~nAnadarshanasvabhAvo jIvaH sa j~nAna.n j~neyashcha bhaNyate . sheShapadArthAstu j~neyA eveti j~nAtR^ij~neyavibhAgaH . punarapi ki.nvishiShTo jIvaH . pANachadukke Na sa.nbaddho yadyapi nishchayen svataHsiddhaparamachaitanyasvabhAven nishchayaprANen jIvati tathApi vyavahAreNAnAdikarmabandhavashAdA- yurAdyashuddhaprANachatuShkenApi sa.nbaddhaH san jIvati . tachcha shuddhanayen jIvasvarUpa.n na bhavatIti bhedabhAvanA j~nAtavyetyabhiprAyaH ..145.. athendriyAdiprANachatuShkasvarUpa.n pratipAdayati — atIndriyAnantasukhasva- bhAvAtmano vilakShaN indriyaprANaH, manovAkkAyavyApArarahitAtparamAtmadravyAdvisadR^isho balaprANaH, sarvadA avinAshI nishchayajIvatva honepar bhI, sa.nsArAvasthAme.n anAdipravAharUpase pravartamAn pudgal sa.nshleShake dvArA svaya.n dUShit honese usake chAr prANo.nse sa.nyuktapanA hai — jo ki (sa.nyuktapanA) vyavahArajIvatvakA hetu hai, aur vibhakta karane yogya hai .
bhAvArtha : — ShaT dravyo.nkA samudAy vah lok hai . jIv use (apanI) achintya j~nAnashaktise jAnatA hai; isaliye jIvake atirikta sheSh dravya j~ney hai.n aur jIv j~nAn tathA j~ney hai . us jIvako vastuke svarUpabhUt honese jo kabhI naShTa nahI.n hotA, aisA nishchayajIvatva sadA hI hai . us nishchay jIvatvakA kAraN svAbhAvik anantaj~nAnashakti hai . aisA nishchayajIvatva jIvake sadA hone par bhI vah, sa.nsAr dashAme.n svaya.n pudgalake sa.nba.ndhase dUShit honese chAr prANo.nse sa.nyukta hai, aur isaliye usake vyavahArajIvatva bhI hai . us vyavahArajIvatvako kAraNarUp jo chAr prANo.nse sa.nyuktapanA usase jIvako bhinna karanA chAhiye ..145..
ab, prAN kaun – kaunase hai.n, so batalAte hai.n : — pra. 37