Pravachansar-Hindi (itrans transliteration). Gatha: 146.

< Previous Page   Next Page >


Page 290 of 513
PDF/HTML Page 323 of 546

 

i.ndiyapANo ya tadhA balapANo tah ya AupANo ya .
ANappANappANo jIvANa.n ho.nti pANA te ..146..
indriyaprANashcha tathA balaprANastathA chAyuHprANashcha .
AnapAnaprANo jIvAnA.n bhavanti prANAste ..146..

sparshanarasanaghrANachakShuHshrotrapa.nchakamindriyaprANAH, kAyavA~N.hmastraya.n balaprANAH, bhav- dhAraNanimittamAyuHprANaH, uda.nchananya.nchanAtmako marudAnapAnaprANaH ..146..

ath prANAnA.n niruktyA jIvatvahetutva.n paudgalikatva.n cha sUtrayati anAdyanantasvabhAvAtparamAtmapadArthAdviparItaH sAdyanta AyuHprANaH, uchChvAsanishvAsajanitakhedarahitA- chChuddhAtmatattvAtpratipakShabhUt AnapAnaprANaH . evamAyurindriyabalochChvAsarUpeNAbhedanayen jIvAnA.n sa.nbandhinashchatvAraH prANA bhavanti . te cha shuddhanayen jIvAdbhinnA bhAvayitavyA iti ..146.. ath ta ev prANA bhedanayen dashavidhA bhavantItyAvedayati

pa.nch vi i.ndiyapANA maNavachikAyA ya tiNNi balapANA .
ANappANappANo AugapANeN ho.nti dasapANA ..12..

anvayArtha :[indriyaprANaH cha ] indriyaprAN, [tathA balaprANaH ] balaprAN, [tathA cha AyuHprAN: ] AyuprAN [cha ] aur [AnapAnaprANaH ] shvAsochChvAs prAN[te ] ye (chAr) [jIvAnA.n ] jIvo.nke [prANAH ] prAN [bhavanti ] hai.n ..146..

TIkA :sparshan, rasanA, ghrAN, chakShu aur shrotrayah pA.Nch indriyaprAN hai.n; kAy, vachan aur man,yah tIn balaprAN hai.n, bhav dhAraNakA nimitta (arthAt manuShyAdi paryAyakI sthitikA nimitta) AyuprAN hai; nIche aur U par jAnA jisakA svarUp hai aisI vAyu (shvAs) shvAsochChvAs prAN hai ..146..

ab, vyutpattise prANo.nko jIvatvakA hetupanA aur unakA paudgalikapanA sUtra dvArA kahate hai.n (arthAt prAN jIvatvake hetu hai aisA vyutpattise darashAte hai.n tathA prAN paudgalik hai.n aisA kahate hai.n ) :

indriyaprAN, tathA vaLI baLaprAN, AyuprAN ne
vaLI prAN shvAsochChvAs
e sau, jIv kerA prAN Che . 146.

290pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-