ta.n sabbhAvaNibaddha.n davvasahAva.n tihA samakkhAda.n .
yatkhalu svalakShaNabhUta.n svarUpAstitvamarthanishchAyakamAkhyAta.n sa khalu dravyasya svabhAv ev, sadbhAvanibaddhatvAd dravyasvabhAvasya . athAsau dravyasvabhAvo dravyaguNaparyAyatven sthityutpAdavyayatven cha tritayI.n vikalpabhUmikAmadhirUDhaH parij~nAyamAnaH paradravye mohamapohya svaparavibhAgaheturbhavati, shuddhAtmasvarUpa.n na sa.nbhavantIti ..153.. ath svarUpAstitvalakShaNa.n paramAtmadravya.n yo.asau jAnAti sa paradravye moha.n na karotIti prakAshayati — jANadi jAnAti . jo yaH kartA . kam . ta.n pUrvokta.n davvasahAva.n paramAtmadravyasvabhAvam . ki.nvishiShTam . sabbhAvaNibaddha.n svabhAvaH svarUpasattA tatra nibaddhamAdhIna.n tanmaya.n
ab, AtmAkA anya dravyake sAth sa.nyuktapanA hone par bhI 1artha nishchAyak astitvako sva – par vibhAgake hetuke rUpame.n samajhAte hai.n : —
anvayArtha : — [yaH ] jo jIv [ta.n ] us (pUrvokta) [sadbhAvanibaddha.n ] astitvaniShpanna, [tridhA samAkhyAta.n ] tIn prakArase kathit, [savikalpa.n ] bhedo.nvAle [dravyasvabhAva.n ] dravyasvabhAvako [jAnAti ] jAnatA hai, [saH ] vah [anyadravye ] anya dravyame.n [na muhyati ] mohako prApta nahI.n hotA ..154..
TIkA : — jo, dravyako nishchit karanevAlA, svalakShaNabhUt svarUp – astitva kahA gayA hai vah vAstavame.n dravyakA svabhAv hI hai; kyo.nki dravyakA svabhAv astitvaniShpanna (astitvakA banA huA) hai . dravya – guN – paryAyarUpase tathA dhrauvya – utpAd – vyayarUpase 2trayAtmak bhedabhUmikAme.n ArU.Dh.h.h aisA yah dravyasvabhAv j~nAt hotA huA, paradravyake prati mohako dUr karake
astitvathI niShpanna dravyasvabhAvane trivikalpane je jANato, te AtamA nahi moh paradravye lahe. 154.
300pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-
1. artha nishchAyak = dravyakA nishchay karanevAlA; (dravyakA nirNay karanekA sAdhan jo svarUpAstitva hai vah sva -parakA bhed karaneme.n sAdhanabhUt hai, isaprakAr is gAthAme.n samajhAte hai.n .)
2. trayAtmak = tInasvarUp; tInake samUharUp (dravyakA svabhAv dravya, guN aur paryAy aise tIn bhedo.nvAlA tathA dhrauvya, utpAd aur vyay aise tIn bhedo.nvAlA hai .)