tataH svarUpAstitvamev svaparavibhAgasiddhaye pratipadamavadhAryam . tathA hi — yachchetanatvAnvayalakShaNa.n dravya.n, yashchetanAvisheShatvalakShaNo guNo, yashchetanatvavyatirekalakShaNaH paryAyastattrayAtmaka.n, yA pUrvottaravyatirekasparshinA chetanatven sthitiryAvuttarapUrvavyatirekatven chetanasyotpAdavyayau tattrayAtmaka.n cha svarUpAstitva.n yasya nu svabhAvo.aha.n sa khalvayamanyaH . yachchAchetanatvAnvayalakShaNa.n dravya.n, yo.achetanAvisheShatvalakShaNo guNo, yo.achetanatvavyatirekalakShaNaH paryAyastattrayAtmaka.n, yA pUrvottaravyatirekasparshinAchetanatven sthitiryAvuttarapUrvavyatirekatvenAchetanasyotpAdavyayau tattrayAtmaka.n cha svarUpAstitva.n yasya tu svabhAvaH pudgalasya sa khalvayamanyaH . nAsti me moho.asti svaparavibhAgaH ..154.. sadbhAvanibaddham . punarapi ki.nvishiShTam . tihA samakkhAda.n tridhA samAkhyAta.n kathitam . kevalaj~nAnAdayo guNAH siddhatvAdivishuddhaparyAyAstadubhayAdhArabhUta.n paramAtmadravyatvamityuktalakShaNatrayAtmaka.n tathaiv shuddhotpAdavyayadhrauvyatrayAtmaka.n cha yatpUrvokta.n svarUpAstitva.n ten kR^itvA tridhA samyagAkhyAta.n kathita.n pratipAditam . punarapi katha.nbhUta.n AtmasvabhAvam . saviyappa.n savikalpa.n pUrvoktadravyaguNaparyAyarUpeN sabhedam . ya ittha.nbhUtamAtmasvabhAva.n jAnAti, Na muhadi so aNNadaviyamhi na muhyati so.anyadravye, sa tu sva – parake vibhAgakA hetu hotA hai, isaliye svarUp – astitva hI sva – parake vibhAgakI siddhike liye pad – pad par avadhAranA (lakShyaye.n lenA) chAhiye . vah isaprakAr hai : —
(1) chetanatvakA anvay jisakA lakShaN hai aisA jo dravya, (2) chetanAvisheShatva (chetanAkA visheShapanA) jisakA lakShaN hai aisA jo guN aur (3) chetanatvakA vyatirek jisakA lakShaN hai aisI jo paryAy — yah trayAtmak (aisA svarUp – astitva), tathA (1) pUrva aur uttar vyatirekako sparshakaranevAle chetanatvarUpase jo dhrauvya aur (2 – 3) chetanake uttar tathA pUrva vyatirekarUpase jo utpAd aur vyay — yah trayAtmak (aisA) svarUp – astitva jisakA svabhAv hai aisA mai.n vAstavame.n yah anya hU.N, (arthAt mai.n pudgalase ye bhinna rahA) . aur (1) achetanatvakA anvay jisakA lakShaN hai aisA jo dravya, (2) achetanA visheShatva jisakA lakShaN hai aisA jo guN aur (3) achetanatvakA vyatirek jisakA lakShaN hai aisI jo paryAy — yah trayAtmak (aisA svarUpaastitva) tathA (1) pUrva aur uttar vyatirekako sparshakaranevAle achetanatvarUpase jo dhrauvya aur (2 – 3) achetanake uttar tathA pUrva vyatirekarUpase jo utpAd aur vyay — yah trayAtmak aisA svarUp – astitva jis pudgalakA svabhAv hai vah vAstavame.n (mujhase) anya hai . (isaliye) mujhe moh nahI.n hai; sva -parakA vibhAg hai .
1. pUrva arthAt pahalekA; aur uttar arthAt bAdakA . (chetan pUrva aur uttarakI dono.n paryAyo.nko sparsha karatA
hai; is apekShAse dhrauvya hai; bAdakI arthAt vartamAn paryAyakI apekShAse utpAd hai aur pahalekI paryAyakI
apekShAse vyay hai .)