NiddhA vA lukkhA vA aNupariNAmA samA va visamA vA .
dvitIyanAmAbhidheyen shaktivisheSheN vardhate . ki.nparyantam . yAvadanantasa.nkhyAnam . kasmAt . pudgal- dravyasya pariNAmitvAt, pariNAmasya vastusvabhAvAdev niShedhitumashakyatvAditi ..164.. athAtra kIdrashAtsnigdharUkShatvaguNAt piNDo bhavatIti prashne samAdhAna.n dadAti — bajjha.nti hi badhyante hi sphu Tam . ke . karmatApannAH aNupariNAmA aNupariNAmAH . aNupariNAmashabdenAtra pariNAmapariNatA aNavo gR^ihyante . katha.nbhUtAH . NiddhA vA lukkhA vA snigdhapariNAmapariNatA vA rUkShapariNAmapariNatA
iti sa.nj~nA, trishaktipa~nchashaktisaptashakyAdipariNatAnA.n viSham iti sa.nj~nA . punashcha ki.nrUpAH . samado durAdhigA jadi samataH samasa.nkhyAnAtsakAshAd dvAbhyA.n guNAbhyAmadhikA yadi chet . katha.n dviguNAdhikatvamiti tak vyApta honevAlA snigdhatva athavA rUkShatva paramANuke hotA hai kyo.nki paramANu anek prakArake guNo.nvAlA hai .
bhAvArtha : — paramANu pariNamanavAlA hai, isaliye usake snigdhatva aur rUkShatva ek avibhAg – 1pratichChedase lekar ananta avibhAg pratichChedo.n tak taratamatAko prApta hote hai.n .
ab yah batalAte hai.n ki kaise snigdhatva – rUkShatvase piNDapanA hotA hai : —
anvayArtha : — [aNupariNAmAH ] paramANu – pariNAm, [snigdhAH vA rUkShAH vA ] snigdha ho.n yA rUkSha hAe.n [samAH viShamAH vA ] sam a.nshavAle ho.n yA viSham a.nshavAle ho.n [yadi samataH ho snigdha athavA rUkSha aNu – pariNAm, sam vA viSham ho,
1 kisI guName.n (arthAt guNakI paryAyame.n) a.nshakalpanA karane par, usakA jo ChoTese ChoTA (nira.nsh) a.nsh hotA hai use us guNakA (arthAt guNakI paryAyakA) avibhAg pratichChed kahA jAtA hai . (bakarIse gAyake dUdhame.n aur gAyase bhai.nsake dUdhame.n sachikkaNatAke avibhAgI pratichChed adhik hote hai.n . dhUlase rAkhame.n aur rAkhase vAlUme.n rUkShatAke avibhAgI pratichChedak adhik hote hai .)