Pravachansar-Hindi (itrans transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 325 of 513
PDF/HTML Page 358 of 546

 

kahAnajainashAstramAlA ]
j~neyatattva -praj~nApan
325
arasamarUpamagandhamavyakta.n chetanAguNamashabdam .
jAnIhyali~N.hgagrahaNa.n jIvamanirdiShTasa.nsthAnam ..172..

Atmano hi rasarUpagandhaguNAbhAvasvabhAvatvAtsparshaguNavyaktyabhAvasvabhAvatvAt shabda- paryAyAbhAvasvabhAvatvAttathA tanmUlAdali.ngagrAhyatvAtsarvasa.nsthAnAbhAvasvabhAvatvAchcha pudgaladravya- vibhAgasAdhanamarasatvamarUpatvamagandhatvamavyakta tvamashabdatvamali.ngagrAhyatvamasa.nsthAnatva.n chAsti . sakal- pudgalApudgalAjIvadravyavibhAgasAdhana.n tu chetanAguNatvamasti . tadev cha tasya svajIv- dravyamAtrAshritatven svalakShaNatA.n bibhrANa.n sheShadravyAntaravibhAga.n sAdhayati . ali.ngagrAhya iti vaktavye yadali.ngagrahaNamityukta.n tadbahutarArthapratipattaye . tathA hina li.ngairindriyairgrAhakatAmA- mukhyatayA dvitIyavisheShAntarAdhikAraH samAptaH . athaikonavi.nshatigAthAparyanta.n jIvasya pudgalen sah bandha- mukhyatayA vyAkhyAna.n karoti, tatra ShaTsthalAni bhavanti . teShvAdau ‘arasamarUva.n’ ityAdi shuddhajIv- vyAkhyAnen gAthaikA, ‘mutto rUvAdi’ ityAdipUrvapakShaparihAramukhyatayA gAthAdvayamiti prathamasthale gAthAtrayam . tadanantara.n bhAvabandhamukhyatven ‘uvaogamao’ ityAdi gAthAdvayam . ath paraspara.n dvayoH pudgalayoH bandho, jIvasya rAgAdipariNAmen sah bandho, jIvapudgalayorbandhashcheti trividhabandhamukhyatven

anvayArtha :[jIvam ] jIvako [arasam ] aras, [arUpam ] arUp [aga.ndham ] aga.ndh, [avyaktam ] avyakta, [chetanAguNam ] chetanAguNayukta, [ashabdam ] ashabda, [ali.ngagrahaNam ] ali.ngagrahaN (li.ng dvArA grahaN na hone yogya) aur [anirdiShTasa.nsthAnam ] jisakA koI sa.nsthAn nahI.n kahA gayA hai aisA [jAnIhi ] jAno ..172..

TIkA :AtmA (1) rasaguNake abhAvarUp svabhAvavAlA honese, (2) rUpaguNake abhAvarUp svabhAvavAlA honese, (3) ga.ndhaguNake abhAvarUp svabhAvavAlA honese, (4) sparshaguNarUp vyaktatAke abhAvarUp svabhAvavAlA honese, (5) shabdaparyAyake abhAvarUp svabhAvavAlA honese, tathA (6) in sabake kAraN (arthAt rasrUpga.ndh ityAdike abhAvarUp svabhAvake kAraN) li.ngake dvArA agrAhya honese or (7) sarva sa.nsthAno.nke abhAvarUp svabhAvavAlA honese, AtmAko pudgaladravyase vibhAgakA sAdhanabhUt (1) arasapanA, (2) arUpapanA, (3) aga.ndhapanA, (4) avyaktapanA, (5) ashabdapanA, (6) ali.ngagrAhyapanA aur (7) asa.nsthAnapanA hai . pudgal tathA apudgal aise samasta ajIv dravyo.nse vibhAgakA sAdhan to chetanAguNamayapanA hai; aur vahI, mAtra svajIvadravyAshrit honese svalakShaNapaneko dhAraN karatA huA, AtmAkA sheSh anya dravyo.nse vibhAg (bhed) siddha karatA hai .

jahA.N ‘ali.ngagrAhya’ karanA hai vahA.N jo ‘ali.ngagrahaN’ kahA hai, vah bahutase artho.nkI