upayogAkhyalakShaNe grahaNa.n sUrya ivoparAgo yasyeti shuddhopayogasvabhAvasya . na li.ngAdupayogA- khyalakShaNAd grahaNa.n paudgalikakarmAdAna.n yasyeti dravyakarmAsa.npR^iktatvasya . na li.ngebhya indriyebhyo grahaNa.n viShayANAmupabhogo yasyeti viShayopabhoktR^itvAbhAvasya . na li.ngAt mano vendriyAdi- lakShaNAd grahaNa.n jIvasya dhAraNa.n yasyeti shukrArtavAnuvidhAyitvAbhAvasya . na li.ngasya mehanA- kArasya grahaNa.n yasyeti laukikasAdhanamAtratvAbhAvasya . na li.ngenAmehanAkAreN grahaNa.n lokavyAptiryasyeti kuhuk prasiddhasAdhanAkAralokavyAptitvAbhAvasya . na li.ngAnA.n strIpunnapu.nsak- ‘kuvva.n sahAvamAdA’ ityAdi ShaShThasthale gAthAsaptakam . yatra mukhyatvamiti vadati tatra yathAsa.nbhavamanyo- .apyartho labhyat iti sarvatra j~nAtavyam . evamekonavi.nshatigAthAbhistR^itIyavisheShAntarAdhikAre samudAy- pAtanikA . tadyathA — ath ki.n tarhi jIvasya sharIrAdiparadravyebhyo bhinnamanyadravyAsAdhAraNa.n svasvarUpamiti prashne pratyuttara.n dadAti — arasamarUvamaga.ndha.n rasarUpagandharahitatvAttathA chAdhyAhAryamANAsparsharUpatvAchcha avvatta.n avyaktatvAt asadda.n ashabdatvAt ali.ngaggahaNa.n ali~N.hgagrahaNatvAt aNiddiTThasa.nThANa.n anirdiShTasa.nsthAnatvAchcha jAN jIva.n jAnIhi jIvam . arasamarUpamagandhamasparshamavyaktamashabdamali~N.hgagrahaNamanirdiShTasa.nsthAnalakShaNa.n cha he shiShya, jIva.n jIvadravya.n jAnIhi . punarapi katha.nbhUtam . chedaNAguNa.n samastapudgalAdibhyo.achetanebhyo bhinnaH samastAnyadravyAsAdhAraNaH svakIyAnantajIvajAtisAdhAraNashcha chetanAguNo yasya ta.n chetanAguNa.n nahI.n ho sakatA (-anyase nahI.n le jAyA jA sakatA) so ali.ng grahaN hai; isaprakAr ‘AtmAke j~nAnakA haraN nahI.n kiyA jA sakatA’ aise arthakI prApti hotI hai . (10) jise li.ngame.n arthAt upayoganAmak lakShaName.n grahaN arthAt sUryakI bhA.Nti uparAg (-malinatA, vikAr) nahI.n hai vah ali.ngagrahaN hai; isaprakAr ‘AtmA shuddhopayogasvabhAvI hai’ aise arthakI prApti hotI hai . (11) li.ng dvArA arthAt upayoganAmak lakShaN dvArA grahaN arthAt paudgalik karmakA grahaN jisake nahI.n hai, vah ali.ngagrahaN hai; isaprakAr ‘AtmA dravyakarmase asa.nyukta (asa.nbaddha) hai’ aise arthakI prApti hotI hai . (12) jise li.ngo.nke dvArA arthAt indriyo.nke dvArA grahaN arthAt viShayo.nkA upabhog nahI.n hai so ali.ngagrahaN hai; isaprakAr ‘AtmA viShayo.nkA upabhoktA nahI.n hai’ aise arthakI prApti hotI hai . (13) li.ng dvArA arthAt man athavA indriyAdi lakShaNake dvArA grahaN arthAt jIvatvako dhAraN kar rakhanA jisake nahI.n hai vah ali.ngagrahaN hai; isaprakAr ‘AtmA shukra aur Artavako anuvidhAyI (-anusAr honevAlA) nahI.n hai’ aise arthakI prApti hotI hai . (14) li.ngakA arthAt mehanAkAr (-puruShAdikI indriyakA AkAr)kA grahaN jisake nahI.n hai so ali.ngagrahaN hai; isaprakAr ‘AtmA laukikasAdhanamAtra nahI.n hai’ aise arthakI prApti hotI hai . (15) li.ngake dvArA arthAt amehanAkArake dvArA jisakA grahaN arthAt lokame.n vyApakatva nahI.n hai so ali.ngagrahaN hai; isaprakAr ‘AtmA pAkhaNDiyo.nke prasiddha sAdhanarUp AkAravAlA — lokavyAptivAlA nahI.n hai’ aise arthakI prApti hotI hai . (16) jisake li.ngokA arthAt strI,