yataH sheShasamastachetanAchetanavastusamavAyasa.nbandhanirutsuk tayA.anAdyanantasvabhAvasiddha- samavAyasa.nbandhamek mAtmAnamAbhimukhyenAvalambya pravR^ittatvAt ta.n vinA AtmAna.n j~nAna.n na dhArayati, tato j~nAnamAtmaiv syAt . AtmA tvanantadharmAdhiShThAnatvAt j~nAnadharmadvAreN j~nAnamanyadharma- dvAreNAnyadapi syAt .
ki.n chAnekAnto.atra balavAn . ekAnten j~nAnamAtmeti j~nAnasyA -bhAvo.achetanatvamAtmano visheShaguNAbhAvAdabhAvo vA syAt . sarvathAtmA j~nAnamiti nirAshrayatvAt j~nAnasyAbhAv AtmanaH sheShaparyAyAbhAvastadavinAbhAvinastasyApyabhAvaH syAt ..27.. ghaTapaTAdau na vartate . tamhA NANa.n appA tasmAt j~nAyate katha.nchijj~nAnamAtmaiv syAt . iti gAthApAdatrayeN j~nAnasya katha.nchidAtmatva.n sthApitam . appA NANa.n va aNNa.n vA AtmA tu j~nAnadharmadvAreN j~nAna.n bhavati, sukhavIryAdidharmadvAreNAnyadvA niyamo nAstIti . tadyathA – yadi punarekAnten j~nAnamAtmeti bhaNyate tadA j~nAnaguNamAtra evAtmA prAptaH sukhAdidharmANAmavakAsho nAsti . tathA sukhavIryAdidharmasamUhAbhAvAdAtmA- bhAvaH, Atman AdhArabhUtasyAbhAvAdAdheyabhUtasya j~nAnaguNasyApyabhAvaH, ityekAnte sati dvayorapyabhAvaH . tasmAtkatha.nchijj~nAnamAtmA na sarvatheti . ayamatrAbhiprAyaH — AtmA vyApako j~nAna.n vyApya.n tato j~nAnamAtmA syAt, AtmA tu j~nAnamanyadvA bhavatIti . tathA choktam — ‘vyApaka.n tadatanniShTha.n vyApya.n
TIkA : — kyo.nki sheSh samasta chetan tathA achetan vastuo.nke sAth 1samavAyasambandha nahI.n hai, isaliye jisake sAth anAdi ananta svabhAvasiddha samavAyasambandha hai aise ek AtmAkA ati nikaTatayA (abhinna pradesharUpase) avalamban karake pravartamAn honese j~nAn AtmAke binA apanA astitva nahI.n rakh sakatA; isaliye j~nAn AtmA hI hai . aur AtmA to ananta dharmo.nkA adhiShThAn (-AdhAr) honese j~nAnadharmake dvArA j~nAn hai aur anya dharmake dvArA anya bhI hai .
aur phi ra, isake atirikta (visheSh samajhanA ki) yahA.N anekAnta balavAn hai . yadi yah mAnA jAy ki ekAntase j~nAn AtmA hai to, (j~nAnaguN Atmadravya ho jAnese) j~nAnakA abhAv ho jAyegA, (aur j~nAnaguNakA abhAv honese) AtmAke achetanatA A jAyegI athavA visheShaguNakA abhAv honese AtmAkA abhAv ho jAyegA . yadi yah mAnA jAye ki sarvathA AtmA j~nAn hai to, (Atmadravya ek j~nAnaguNarUp ho jAnepar j~nAnakA koI AdhArabhUt dravya nahI.n rahanese) nirAshrayatAke kAraN j~nAnakA abhAv ho jAyegA athavA (Atmadravyake ek j~nAnaguNarUp ho jAnese) AtmAkI sheSh paryAyo.nkA ( – sukh, vIryAdi guNo.nkA) abhAv ho jAyegA aur unake
46pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-
1. samavAy sambandha = jahA.N guN hote hai.n vahA.N guNI hotA hai aur jahA.N guNI hotA hai vahA.N guN hote hai.n, jahA.N