yathA hi chakShU rUpidravyANi svapradeshairasa.nspR^ishadapraviShTa.n parichChedyamAkAramAtmasAtkurvanna chApraviShTa.n jAnAti pashyati cha, evamAtmApyakShAtItatvAtprApyakAritAvichAragocharadUratAmavApto j~neyatAmApannAni samastavastUni svapradeshairasa.nspR^ishanna praviShTaH shaktivaichitryavashato vastuvartinaH samastaj~neyAkArAnunmUlya iv ka valayanna chApraviShTo jAnAti pashyati cha . evamasya vichitrashakti yogino j~nAnino.artheShvapravesh iv pravesho.api siddhimavatarati ..29.. jagadasheShamiti . tathA hi ---yathA lochana.n kartR^i rUpidravyANi yadyapi nishchayen na spR^ishati tathApi vyavahAreN spR^ishatIti pratibhAti loke . tathAyamAtmA mithyAtvarAgAdyAsravANAmAtmanashcha sa.nbandhi yatkevalaj~nAnAtpUrva.n vishiShTabhedaj~nAna.n tenotpanna.n yatkevalaj~nAnadarshanadvaya.n ten jagattrayakAlatrayavartipadArthAnnishchayenAspR^ishannapi vyavahAreN spR^ishati, tathA spR^ishanniv j~nAnen jAnAti darshanen pashyati cha . katha.nbhUtassan . atIndriyasukhAsvAdapariNataH sannakShAtIt iti . tato j~nAyate nishchayenApravesh iv vyavahAreN j~neyapadArtheShu
anvayArtha : — [chakShuH rUpa.n iv ] jaise chakShu rUpako (j~neyo.nme.n apraviShTa rahakar tathA apraviShTa na rahakar jAnatI -dekhatI hai) usIprakAr [j~nAnI ] AtmA [akShAtItaH ] indriyAtIt hotA huA [asheSha.n jagat ] asheSh jagatako (-samasta lokAlokako) [j~neyeShu ] j~neyomA.n [na praviShTaH ] apraviShTa rahakar [na aviShTaH ] tathA apraviShTa na rahakar [niyata.n ] nirantar [jAnAti pashyati ] jAnatA -dekhatA hai ..29..
TIkA : — jisaprakAr chakShu rUpI dravyo.nko svapradesho.nke dvArA asparsha karatA huA apraviShTa rahakar (jAnatA -dekhatA hai) tathA j~ney AkAro.nko AtmasAt (-nijarUp) karatA huA apraviShTa na rahakar jAnatA -dekhatA hai; isIprakAr AtmA bhI indriyAtItatAke kAraN karatA hai, isaliye apraviShTa rahakar (jAnatA -dekhatA hai) tathA shakti vaichitryake kAraN vastume.n vartate samasta j~neyAkAro.nko mAno.n mUlame.nse ukhA.Dkar grAs kar lenese apraviShTa na rahakar jAnatA- dekhatA hai . isaprakAr is vichitra shaktivAle AtmAke padArtho.nme.n apraveshakI bhA.Nti pravesh bhI siddha hotA hai .
bhAvArtha : — yadyapi A.Nkh apane pradesho.nse rUpI padArtho.nko sparsha nahI.n karatI isaliye vah nishchayase j~neyo.nme.n apraviShTa hai tathApi vah rUpI padArtho.nko jAnatI -dekhatI hai, isaliye vyavahArase
AtmAme.n prApyakAritAke vichArakA bhI avakAsh nahI.n hai) . પ્ર. ૭
1prApyakAritAkI vichAragocharatAse dUr hotA huA j~neyabhUt samasta vastuo.nko svapradesho.nse asparsha
1. prApyakAritA = j~ney viShayo.nko sparsha karake hI kArya kar sakanA — jAn sakanA . (indriyAtIt hue