sa.nvedanamapyAtmano.abhinnatvAt kartra.nshenAtmatAmApanna.n karaNA.nshen j~nAnatAmApannen kAraNabhUtA- nAmarthAnA.n kAryabhUtAn samastaj~neyAkArAnabhivyApya vartamAna.n, kArya kAraNatvenopacharya j~nAnamarthAn- bhibhUy vartat ityuchyamAna.n na vipratiShidhyate ..30..
jadi te Na sa.nti aTThA NANe NANa.n Na hodi savvagaya.n .
savvagaya.n vA NANa.n kaha.n Na NANaTThiyA aTThA ..31.. yugapadev sarvapadArtheShu parichChittyAkAreN vartate . ayamatra bhAvArthaH ---kAraNabhUtAnA.n sarvapadArthAnA.n kAryabhUtAH parichChittyAkArA upachAreNArthA bhaNyante, teShu cha j~nAna.n vartat iti bhaNyamAne.api vyavahAreN doSho nAstIti ..30.. ath pUrvasUtreN bhaNita.n j~nAnamartheShu vartate vyavahAreNAtra punararthA j~nAne vartanta ityupadishati – jai yadi chet te aTThA Na sa.nti te padArthAH svakIyaparichChittyAkArasamarpaNadvAreNAdarshe bimbavanna santi . kva . NANe kevalaj~nAne . NANa.n Na hodi savvagaya.n tadA j~nAna.n sarvagata.n na bhavati . savvagaya.n vartatA huA dikhAI detA hai, usIprakAr 1sa.nvedan(j~nAn) bhI AtmAse abhinna honese kartA – a.nshase AtmatAko prApta hotA huA j~nAnarUp kAraN -a.nshake dvArA 2kAraNabhUt padArtho.nke kAryabhUt samasta j~neyAkAro.nme.n vyApta hotA huA vartatA hai, isaliye kAryame.n kAraNakA (-j~neyAkAro.nme.n padArtho.nkA) upachAr karake yah kahaneme.n virodh nahI.n AtA ki ‘j~nAn padArtho.nme.n vyApta hokar vartatA hai .’
bhAvArtha : — jaise dUdhase bhare hue pAtrame.n pa.DA huA indranIl ratna (nIlamaNi) sAre dUdhako (apanI prabhAse nIlavarNa kar detA hai isaliye vyavahArase ratna aur ratnakI prabhA sAre dUdhame.n) vyApta kahI jAtI hai, isIprakAr j~neyo.nse bhare hue vishvame.n rahanevAlA AtmA samasta j~neyo.nko (lokAlokako) apanI j~nAnaprabhAke dvArA prakAshit karatA hai arthAt jAnatA hai isaliye vyavahArase AtmAkA j~nAn aur AtmA sarvavyApI kahalAtA hai . (yadyapi nishchayase ve apane asa.nkhya pradesho.nme.n hI rahate hai.n, j~neyo.nme.n praviShTa nahI.n hote) ..30..
ab, aisA vyakta karate hai.n ki is prakAr padArtha 3j~nAname.n vartate hai.n : —
nav hoy artho j~nAnamA.n, to j~nAn sau -gat paN nahI.n, ne sarvagat Che j~nAn to kyam j~nAnasthit artho nahI.n ?.31.
1. pramANadR^iShTise sa.nvedan arthAt j~nAn kahane par ananta guNaparyAyo.nkA pi.nD samajhame.n AtA hai . usame.n yadi kartA, karaN Adi a.nsh kiye jAye.n to kartA – a.nsh vah akha.nD Atmadravya hai aur karaN -a.nsh vah j~nAnaguN hai .
2. padArtha kAraN hai.n aur unake j~neyAkAr (dravya -guN -paryAy) kArya hai.n .
3. is gAthAme.n bhI ‘j~nAn’ shabdase ananta guN -paryAyo.nkA pi.nDarUp j~nAtR^idravya samajhanA chAhiye .