aya.n khalvAtmA svabhAvat ev paradravyagrahaNamokShaNapariNamanAbhAvAtsvatattvabhUtakeval- j~nAnasvarUpeN vipariNamya niShkamponmajjajjyotirjAtyamaNikalpo bhUtvA.avatiShThamAnaH samantataH sphu ritadarshanaj~nAnashaktiH, samastamev niHsheShatayAtmAnamAtmanAtmani sa.nchetayate . athavA yugapadev sarvArthasArthasAkShAtkaraNen j~naptiparivartanAbhAvAt sa.nbhAvitagrahaNamokShaNalakShaNakriyAvirAmaH prathamamev samastaparichChedyAkArapariNatatvAt punaH paramAkArAntaramapariNamamAnaH samantato.api vishvamasheSha.n pashyati jAnAti cha . evamasyAtyantaviviktatvamev ..32.. paradravya.n na jAnAti . pechChadi sama.ntado so jANadi savva.n Niravasesa.n tathApi vyavahAranayen pashyati samantataH sarvadravyakShetrakAlabhAvairjAnAti cha sarva.n niravasheSham . athavA dvitIyavyAkhyAnam — abhyantare kAmakrodhAdi bahirviShaye pa~nchendriyaviShayAdika.n bahirdravya.n na gR^ihNAti, svakIyAnantaj~nAnAdichatuShTaya.n cha na mu~nchati yatastataH kAraNAdaya.n jIvaH kevalaj~nAnotpattikShaN ev yugapatsarva.n jAnansan para.n vikalpAntara.n na pariNamati . tathAbhUtaH san ki.n karoti . svatattvabhUtakevalaj~nAnajyotiShA jAtyamaNikalpo niHkampachaitanyaprakAsho bhUtvA svAtmAna.n svAtmanA svAtmani jAnAtyanubhavati . tenApi kAraNen paradravyaiH sah bhinnatvamevetyabhiprAyaH ..32.. eva.n j~nAna.n j~neyarUpeN na pariNamatItyAdivyAkhyAnarUpeN tR^itIyasthale
TIkA : — yah AtmA, svabhAvase hI paradravyake grahaN -tyAgakA tathA paradravyarUpase pariNamit honekA (usake) abhAv honese, svatattvabhUt kevalaj~nAnarUpase pariNamit hokar niShka.np nikalanevAlI jyotivAlA uttam maNi jaisA hokar rahatA huA, (1) jisake sarva orase (sarva Atmapradesho.nse) darshanaj~nAnashakti sphu rit hai aisA hotA huA, niHsheSharUpase paripUrNa AtmAko AtmAse AtmAme.n sa.nchetatA -jAnatA -anubhav karatA hai, athavA (2) ekasAth hI sarva padArtho.nke samUhakA 2sAkShAtkAr karaneke kAraN j~naptiparivartanakA abhAv honese jisake pariNamit honese phi ra pararUpase — 4AkArAntararUpase nahI.n pariNamit hotA huA sarva prakArase asheSh vishvako, (mAtra) dekhatA -jAnatA hai . isaprakAr (pUrvokta dono.n prakArase) usakA (AtmAkA padArtho.nse) atyanta bhinnatva hI hai .
bhAvArtha : — kevalIbhagavAn sarva Atmapradesho.nse apaneko hI anubhav karate rahate hai.n; isaprakAr ve paradravyo.nse sarvathA bhinna hai.n . athavA, kevalI bhagavAnako sarva padArtho.nkA yugapat
54pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-
3grahaNatyAgarUp kriyA virAmako prApta huI hai aisA hotA huA, pahalese hI samasta j~neyAkArarUp
1. niHsheSharUpase = kuCh bhI ki.nchit mAtra sheSh na rahe isaprakAr se .
2. sAkShAtkAr karanA = pratyakSha jAnanA .
3. j~naptikriyAkA badalate rahanA arthAt j~nAname.n ek j~neyako grahaN karanA aur dUsareko Cho.DnA so grahaN -tyAg hai; isaprakArakA grahaN -tyAg vah kriyA hai, aisI kriyAkA kevalIbhagavAnake abhAv huA hai .
4. AkArAntar = anya AkAr .