shuddhajIvadravyAdidravyajAtInAmiti vyavahitasa.nbandhaH . kasmAt . visesado svakIyasvakIyapradesh- kAlAkAravisheShaiH sa.nkaravyatikaraparihAreNetyarthaH . ki.nch ---yathA ChadmasthapuruShasyAtItAnAgataparyAyA manasi chintayataH pratisphu ranti, yathA cha chitrabhittau bAhubalibharatAdivyatikrAntarUpANi shreNikatIrthakarAdi- bhAvirUpANi cha vartamAnAnIv pratyakSheN dR^ishyante tathA chitrabhittisthAnIyakevalaj~nAne bhUtabhAvinashcha paryAyA yugapatpratyakSheN dR^ishyante, nAsti virodhaH . yathAya.n kevalI bhagavAn paradravyaparyAyAn parichChittimAtreN
bhAvArtha : — kevalaj~nAn samasta dravyo.nkI tIno.n kAlakI paryAyo.nko yugapad jAnatA hai . yahA.N yah prashna ho sakatA hai ki j~nAn naShTa aur anutpanna paryAyo.nko vartamAn kAlame.n kaise jAn sakatA hai ? usakA samAdhAn hai ki — jagatame.n bhI dekhA jAtA hai ki alpaj~na jIvakA j~nAn bhI naShTa aur anutpanna vastuo.nkA chi.ntavan kar sakatA hai, anumAnake dvArA jAn sakatA hai, tadAkAr ho sakatA hai; tab phi ra pUrNa j~nAn naShTa aur anutpanna paryAyo.nko kyo.n na jAn sakegA ? j~nAnashakti hI aisI hai ki vah chitrapaTakI bhA.Nti atIt aur anAgat paryAyo.nko bhI jAn sakatI hai aur AlekhyatvashaktikI bhA.Nti, dravyo.nkI j~neyatva shakti aisI hai ki unakI atIt aur anAgat paryAye.n bhI j~nAname.n j~neyarUp hotI hai.n – j~nAt hotI hai.n
dravyo.nkI adbhut j~neyatvashaktike kAraN kevalaj~nAname.n samasta dravyo.nkI tIno.nkAlakI paryAyo.nkA ek hI samayame.n bhAsit honA aviruddha hai ..37..
ab, avidyamAn paryAyo.nkI (bhI) katha.nchit (-kisI prakArase; kisI apekShAse) vidyamAnatA batalAte hai.n : —
anvayArtha : — [ye paryAyAH ] jo paryAye.n [hi ] vAstavame.n [na ev sa.njAtAH ] utpanna nahI.n huI hai.n, tathA [ye ] jo paryAye.n [khalu ] vAstavame.n [bhUtvA naShTAH ] utpanna hokar naShTa ho gaI hai.n, [te ] ve [asadbhUtAH paryAyAH ] avidyamAn paryAye.n [j~nAnapratyakShAH bhavanti ] j~nAn pratyakSha hai.n ..38..
te sau asadbhUt paryayo paN j~nAnamA.n pratyakSha Che .38.