ದಾಹ್ಯಮದಹನ್ ಸಮಸ್ತದಾಹ್ಯಹೇತುಕಸಮಸ್ತದಾಹ್ಯಾಕಾರಪರ್ಯಾಯಪರಿಣತಸಕಲೈಕದಹನಾಕಾರಮಾತ್ಮಾನಂ ದಹನ ಇವ ಸಮಸ್ತಜ್ಞೇಯಹೇತುಕಸಮಸ್ತಜ್ಞೇಯಾಕಾರಪರ್ಯಾಯಪರಿಣತಸಕಲೈಕಜ್ಞಾನಾಕಾರಮಾತ್ಮಾನಂ ಚೇತನತ್ವಾತ್ ಸ್ವಾನುಭವ- ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತ್ವೇಽಪಿ ನ ಪರಿಣಮತಿ . ಏವಮೇತದಾಯಾತಿ ಯಃ ಸರ್ವಂ ನ ಜಾನಾತಿ ಸ ಆತ್ಮಾನಂ ನ ಜಾನಾತಿ ..೪೮.. ಜ್ಞೇಯದ್ರವ್ಯಮ್ . ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಮ್ . ಸಪಜ್ಜಯಂ ಅನನ್ತಪರ್ಯಾಯಸಹಿತಮ್ . ಕತಿಸಂಖ್ಯೋಪೇತಮ್ . ಏಗಂ ವಾ ಏಕಮಪೀತಿ . ತಥಾ ಹಿ ---ಆಕಾಶದ್ರವ್ಯಂ ತಾವದೇಕಂ, ಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಮೇಕಂ, ತಥೈವಾಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ಚ, ಲೋಕಾಕಾಶಪ್ರಮಿತಾಸಂಖ್ಯೇಯಕಾಲದ್ರವ್ಯಾಣಿ, ತತೋಽನನ್ತಗುಣಾನಿ ಜೀವದ್ರವ್ಯಾಣಿ, ತೇಭ್ಯೋಽಪ್ಯನನ್ತಗುಣಾನಿ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಾಣಿ . ತಥೈವ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಪ್ರತ್ಯೇಕಮನನ್ತ- ಪರ್ಯಾಯಾಃ, ಏತತ್ಸರ್ವಂ ಜ್ಞೇಯಂ ತಾವತ್ತತ್ರೈಕಂ ವಿವಕ್ಷಿತಂ ಜೀವದ್ರವ್ಯಂ ಜ್ಞಾತೃ ಭವತಿ . ಏವಂ ತಾವದ್ವಸ್ತುಸ್ವಭಾವಃ . ತತ್ರ ಯಥಾ ದಹನಃ ಸಮಸ್ತಂ ದಾಹ್ಯಂ ದಹನ್ ಸನ್ ಸಮಸ್ತದಾಹ್ಯಹೇತುಕಸಮಸ್ತದಾಹ್ಯಾಕಾರಪರ್ಯಾಯಪರಿಣತಸಕಲೈಕದಹನಸ್ವರೂಪಮುಷ್ಣ- ಪರಿಣತತೃಣಪರ್ಣಾದ್ಯಾಕಾರಮಾತ್ಮಾನಂ (ಸ್ವಕೀಯಸ್ವಭಾವಂ) ಪರಿಣಮತಿ, ತಥಾಯಮಾತ್ಮಾ ಸಮಸ್ತಂ ಜ್ಞೇಯಂ ಜಾನನ್ ಸನ್ ಸಮಸ್ತಜ್ಞೇಯಹೇತುಕಸಮಸ್ತಜ್ಞೇಯಾಕಾರಪರ್ಯಾಯಪರಿಣತಸಕಲೈಕಾಖಣ್ಡಜ್ಞಾನರೂಪಂ ಸ್ವಕೀಯಮಾತ್ಮಾನಂ ಪರಿಣಮತಿ ಜಾನಾತಿ ಪರಿಚ್ಛಿನತ್ತಿ . ಯಥೈವ ಚ ಸ ಏವ ದಹನಃ ಪೂರ್ವೋಕ್ತ ಲಕ್ಷಣಂ ದಾಹ್ಯಮದಹನ್ ಸನ್ ತದಾಕಾರೇಣ ನ ಪರಿಣಮತಿ, ತಥಾಽಽತ್ಮಾಪಿ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಲಕ್ಷಣಂ ಸಮಸ್ತಂ ಜ್ಞೇಯಮಜಾನನ್ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಲಕ್ಷಣಮೇವ ಸಕಲೈಕಾಖಣ್ಡಜ್ಞಾನಾಕಾರಂ ಸ್ವಕೀಯಮಾತ್ಮಾನಂ ನ ಪರಿಣಮತಿ ನ ಜಾನಾತಿ ನ ಪರಿಚ್ಛಿನತ್ತಿ . ಅಪರಮಪ್ಯುದಾಹರಣಂ ದೀಯತೇ ---ಯಥಾ ಕೋಽಪ್ಯನ್ಧಕ ಆದಿತ್ಯಪ್ರಕಾಶ್ಯಾನ್ ಪದಾರ್ಥಾನಪಶ್ಯನ್ನಾದಿತ್ಯಮಿವ, ಪ್ರದೀಪಪ್ರಕಾಶ್ಯಾನ್ ಪದಾರ್ಥಾನಪಶ್ಯನ್ ಪ್ರದೀಪಮಿವ, ದರ್ಪಣಸ್ಥ- ಬಿಮ್ಬಾನ್ಯಪಶ್ಯನ್ ದರ್ಪಣಮಿವ, ಸ್ವಕೀಯದೃಷ್ಟಿಪ್ರಕಾಶ್ಯಾನ್ ಪದಾರ್ಥಾನಪಶ್ಯನ್ ಹಸ್ತಪಾದಾದ್ಯವಯವಪರಿಣತಂ ಸ್ವಕೀಯ- ದೇಹಾಕಾರಮಾತ್ಮಾನಂ ಸ್ವಕೀಯದೃಷ್ಟಯಾ ನ ಪಶ್ಯತಿ, ತಥಾಯಂ ವಿವಕ್ಷಿತಾತ್ಮಾಪಿ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಪ್ರಕಾಶ್ಯಾನ್ ಪದಾರ್ಥಾನಜಾನನ್ ಸಮಸ್ತದಾಹ್ಯಾಕಾರಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಸಕಲ ಏಕ ದಹನ ಜಿಸಕಾ ಆಕಾರ ಹೈ ಐಸೇ ಅಪನೇ ರೂಪಮೇಂ ಪರಿಣಮಿತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಸಮಸ್ತಜ್ಞೇಯಹೇತುಕ ಸಮಸ್ತಜ್ಞೇಯಾಕಾರಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಸಕಲ ಏಕ ಜ್ಞಾನ ಜಿಸಕಾ ಆಕಾರ ಹೈ ಐಸೇ ಅಪನೇ ರೂಪಮೇಂ — ಸ್ವಯಂ ಚೇತನಾಕೇ ಕಾರಣ ಸ್ವಾನುಭವಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಪರಿಣಮಿತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ, (ಅಪನೇಕೋ ಪರಿಪೂರ್ಣ ತಯಾ ಅನುಭವ ನಹೀಂ ಕರತಾ — ನಹೀಂ ಜಾನತಾ) ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಯಹ ಫಲಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ ಜೋ ಸಬಕೋ ನಹೀಂ ಜಾನತಾ ವಹ ಅಪನೇಕೋ (-ಆತ್ಮಾಕೋ) ನಹೀಂ ಜಾನತಾ .

ಭಾವಾರ್ಥ : — ಜೋ ಅಗ್ನಿ ಕಾಷ್ಠ, ತೃಣ, ಪತ್ತೇ ಇತ್ಯಾದಿ ಸಮಸ್ತ ದಾಹ್ಯಪದಾರ್ಥೋಂಕೋ ನಹೀಂ ಜಲಾತಾ, ಉಸಕಾ ದಹನಸ್ವಭಾವ (ಕಾಷ್ಠಾದಿಕ ಸಮಸ್ತ ದಾಹ್ಯ ಜಿಸಕಾ ನಿಮಿತ್ತ ಹೈ ಐಸಾ) ಸಮಸ್ತ ದಾಹ್ಯಾಕಾರಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ನ ಹೋನೇಸೇ ಅಪೂರ್ಣರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹೈ — ಪರಿಪೂರ್ಣರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ, ಇಸಲಿಯೇ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಏಕ ದಹನ ಜಿಸಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಹೈ ಐಸೀ ವಹ ಅಗ್ನಿ ಅಪನೇ ರೂಪ ಹೀ ಪೂರ್ಣ ರೀತಿಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ನಹೀಂ ಹೋತೀ; ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ ಯಹ ಆತ್ಮಾ ಸಮಸ್ತ ದ್ರವ್ಯ -ಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಸಮಸ್ತ ಜ್ಞೇಯಕೋ ನಹೀಂ ಜಾನತಾ, ಉಸಕಾ ಜ್ಞಾನ (ಸಮಸ್ತ ಜ್ಞೇಯ ಜಿಸಕಾ ನಿಮಿತ್ತ ಹೈ ಐಸೇ) ಸಮಸ್ತಜ್ಞೇಯಾಕಾರಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ನ ಹೋನೇಸೇ ಅಪೂರ್ಣರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹೈ – ಪರಿಪೂರ್ಣ ರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ, ಇಸಲಿಯೇ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಏಕ ಜ್ಞಾನ ಜಿಸಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಹೈ ಐಸಾ ವಹ ಆತ್ಮಾ ಅಪನೇ ರೂಪಸೇ ಹೀ ಪೂರ್ಣ ರೀತಿಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಅರ್ಥಾತ್ ನಿಜಕೋ ಹೀ ಪೂರ್ಣ ರೀತಿಸೇ ಅನುಭವ ನಹೀಂ ಕರತಾ — ನಹೀಂ ಜಾನತಾ . ಇಸಪ್ರಕಾರ ಸಿದ್ಧ ಹುಆ ಕಿ ಜೋ ಸಬಕೋ ನಹೀಂ ಜಾನತಾ ವಹ ಏಕಕೋ — ಅಪನೇಕೋ (ಪೂರ್ಣ ರೀತಿಸೇ) ನಹೀಂ ಜಾನತಾ ..೪೮..

೮೨ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-