ನಿಬನ್ಧನಾಃ . ಅಥ ಯಃ ಸರ್ವದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯನಿಬನ್ಧನಾನಂತವಿಶೇಷವ್ಯಾಪಿಪ್ರತಿಭಾಸಮಯಮಹಾಸಾಮಾನ್ಯರೂಪ- ಮಾತ್ಮಾನಂ ಸ್ವಾನುಭವಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ನ ಕರೋತಿ ಸ ಕ ಥಂ ಪ್ರತಿಭಾಸಮಯಮಹಾಸಾಮಾನ್ಯವ್ಯಾಪ್ಯಪ್ರತಿಭಾಸಮಯಾನನ್ತ- ವಿಶೇಷನಿಬನ್ಧನಭೂತಸರ್ವದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಾನ್ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷೀಕುರ್ಯಾತ್ . ಏವಮೇತದಾಯಾತಿ ಯ ಆತ್ಮಾನಂ ನ ಜಾನಾತಿ ಸ ಸರ್ವಂ ನ ಜಾನಾತಿ . ಅಥ ಸರ್ವಜ್ಞಾನಾದಾತ್ಮಜ್ಞಾನಮಾತ್ಮಜ್ಞಾನಾತ್ಸರ್ವಜ್ಞಾನಮಿತ್ಯವತಿಷ್ಠತೇ . ಏವಂ ಚ ಸತಿ ಜ್ಞಾನಮಯತ್ವೇನ ಸ್ವಸಂಚೇತಕತ್ವಾದಾತ್ಮನೋ ಜ್ಞಾತೃಜ್ಞೇಯಯೋರ್ವಸ್ತುತ್ವೇನಾನ್ಯತ್ವೇ ಸತ್ಯಪಿ ಪ್ರತಿಭಾಸಪ್ರತಿಭಾಸ್ಯ- ಮಾನಯೋಃ ಸ್ವಸ್ಯಾಮವಸ್ಥಾಯಾಮನ್ಯೋನ್ಯಸಂವಲನೇನಾತ್ಯನ್ತಮಶಕ್ಯವಿವೇಚನತ್ವಾತ್ಸರ್ವಮಾತ್ಮನಿ ನಿಖಾತಮಿವ ಪ್ರತಿಭಾತಿ . ಯದ್ಯೇವಂ ನ ಸ್ಯಾತ್ ತದಾ ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಪರಿಪೂರ್ಣಾತ್ಮಸಂಚೇತನಾಭಾವಾತ್ ಪರಿಪೂರ್ಣಸ್ಯೈಕಸ್ಯಾತ್ಮನೋಽಪಿ ಜ್ಞಾನಂ ನ ಸಿದ್ಧಯೇತ್ ..೪೯.. ಅನನ್ತದ್ರವ್ಯಸಮೂಹಾನ್ ಕಿಧ ಸೋ ಸವ್ವಾಣಿ ಜಾಣಾದಿ ಕಥಂ ಸ ಸರ್ವಾನ್ ಜಾನಾತಿ ಜುಗವಂ ಯುಗಪದೇಕಸಮಯೇ, ನ ಕಥಮಪೀತಿ . ತಥಾ ಹಿ --ಆತ್ಮಲಕ್ಷಣಂ ತಾವಜ್ಜ್ಞಾನಂ ತಚ್ಚಾಖಣ್ಡಪ್ರತಿಭಾಸಮಯಂ ಸರ್ವಜೀವಸಾಧಾರಣಂ ಮಹಾಸಾಮಾನ್ಯಮ್ . ತಚ್ಚ ಮಹಾಸಾಮಾನ್ಯಂ ಜ್ಞಾನಮಯಾನನ್ತವಿಶೇಷವ್ಯಾಪಿ . ತೇ ಚ ಜ್ಞಾನವಿಶೇಷಾ ಅನನ್ತದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಾಣಾಂ ವಿಷಯಭೂತಾನಾಂ ಅನನ್ತ ವಿಶೇಷೋಂಮೇಂ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋನೇವಾಲೇ ಪ್ರತಿಭಾಸಮಯ ಮಹಾಸಾಮಾನ್ಯರೂಪ ಆತ್ಮಾಕಾ ಸ್ವಾನುಭವ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ನಹೀಂ ಕರತಾ, ವಹ (ಪುರುಷ) ಪ್ರತಿಭಾಸಮಯ ಮಹಾಸಾಮಾನ್ಯಕೇ ದ್ವಾರಾ ೧ವ್ಯಾಪ್ಯ (-ವ್ಯಾಪ್ಯ ಹೋನೇ ಯೋಗ್ಯ) ಜೋ ಪ್ರತಿಭಾಸಮಯ ಅನನ್ತ ವಿಶೇಷ ಹೈ ಉನಕೀ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಸರ್ವ ದ್ರವ್ಯ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ಕೈಸೇ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಕರ ಸಕೇಗಾ ? (ನಹೀಂ ಕರ ಸಕೇಗಾ) ಇಸಸೇ ಐಸಾ ಫಲಿತ ಹುಆ ಕಿ ಜೋ ಆತ್ಮಾಕೋ ನಹೀಂ ಜಾನತಾ ವಹ ಸಬಕೋ ನಹೀಂ ಜಾನತಾ .

ಅಬ, ಇಸಸೇ ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ ಸರ್ವಕೇ ಜ್ಞಾನಸೇ ಆತ್ಮಾಕಾ ಜ್ಞಾನ ಔರ ಆತ್ಮಾಕೇ ಜ್ಞಾನಸೇ ಸರ್ವಕಾ ಜ್ಞಾನ (ಹೋತಾ ಹೈ); ಔರ ಐಸಾ ಹೋನೇಸೇ, ಆತ್ಮಾ ಜ್ಞಾನಮಯತಾಕೇ ಕಾರಣ ಸ್ವಸಂಚೇತಕ ಹೋನೇಸೇ, ಜ್ಞಾತಾ ಔರ ಜ್ಞೇಯಕಾ ವಸ್ತುರೂಪಸೇ ಅನ್ಯತ್ವ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಪ್ರತಿಭಾಸ ಔರ ಪ್ರತಿಭಾಸ್ಯಮಾನಕರ ಅಪನೀ ಅವಸ್ಥಾಮೇಂ ಅನ್ಯೋನ್ಯ ಮಿಲನ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ (ಜ್ಞಾನ ಔರ ಜ್ಞೇಯ, ಆತ್ಮಾಕೀ – ಜ್ಞಾನಕೀ ಅವಸ್ಥಾಮೇಂ ಪರಸ್ಪರ ಮಿಶ್ರಿತ – ಏಕಮೇಕರೂಪ ಹೋನೇಸೇ) ಉನ್ಹೇಂ ಭಿನ್ನ ಕರನಾ ಅತ್ಯನ್ತ ಅಶಕ್ಯ ಹೋನೇಸೇ ಮಾನೋ ಸಬ ಕುಛ ಆತ್ಮಾಮೇಂ ೨ನಿಖಾತ (ಪ್ರವಿಷ್ಟ) ಹೋ ಗಯಾ ಹೋ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಪ್ರತಿಭಾಸಿತ ಹೋತಾ ಹೈ — ಜ್ಞಾತ ಹೋತಾ ಹೈ . (ಆತ್ಮಾ ಜ್ಞಾನಮಯ ಹೋನೇಸೇ ವಹ ಅಪನೇಕೋ ಅನುಭವ ಕರತಾ ಹೈ — ಜಾನತಾ ಹೈ, ಔರ ಅಪನೇಕೋ ಜಾನನೇಪರ ಸಮಸ್ತ ಜ್ಞೇಯ ಐಸೇ ಜ್ಞಾತ ಹೋತೇ ಹೈಂ – ಮಾನೋಂ ವೇ ಜ್ಞಾನಮೇಂ ಸ್ಥಿತ ಹೀ ಹೋಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜ್ಞಾನಕೀ ಅವಸ್ಥಾಮೇಂಸೇ ಜ್ಞೇಯಾಕಾರೋಂಕೋ ಭಿನ್ನ ಕರನಾ ಅಶಕ್ಯ ಹೈ .) ಯದಿ ಐಸಾ ನ ಹೋ ತೋ (ಯದಿ ಆತ್ಮಾ ಸಬಕೋ ನ ಜಾನತಾ ಹೋ ತೋ) ಜ್ಞಾನಕೇ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಆತ್ಮಸಂಚೇತನಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಏಕ ಆತ್ಮಾಕಾ ಭೀ ಜ್ಞಾನ ಸಿದ್ಧ ನ ಹೋ .

೮೪ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-

೧. ಜ್ಞಾನ ಸಾಮಾನ್ಯ ವ್ಯಾಪಕ ಹೈ, ಔರ ಜ್ಞಾನ ವಿಶೇಷ -ಭೇದ ವ್ಯಾಪ್ಯ ಹೈಂ . ಉನ ಜ್ಞಾನವಿಶೇಷೋಂಕೇ ನಿಮಿತ್ತ ಜ್ಞೇಯಭೂತ ಸರ್ವ ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೈಂ .

೨. ನಿಖಾತ = ಖೋದಕ ರ ಭೀತರ ಗಹರಾ ಉತರ ಗಯಾ ಹುವಾ; ಭೀತರ ಪ್ರವಿಷ್ಟ ಹುಆ .