ಅಥ ಕ್ರಮಕೃತಪ್ರವೃತ್ತ್ಯಾ ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಸರ್ವಗತತ್ವಂ ನ ಸಿದ್ಧಯತೀತಿ ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ — ಉಪಜ್ಜದಿ ಜದಿ ಣಾಣಂ ಕಮಸೋ ಅಟ್ಠೇ ಪಡುಚ್ಚ ಣಾಣಿಸ್ಸ .
ಜ್ಞೇಯಭೂತಾನಾಂ ಪರಿಚ್ಛೇದಕಾ ಗ್ರಾಹಕಾಃ . ಅಖಣ್ಡೈಕಪ್ರತಿಭಾಸಮಯಂ ಯನ್ಮಹಾಸಾಮಾನ್ಯಂ ತತ್ಸ್ವಭಾವಮಾತ್ಮಾನಂ ಯೋಽಸೌ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ನ ಜಾನಾತಿ ಸ ಪುರುಷಃ ಪ್ರತಿಭಾಸಮಯೇನ ಮಹಾಸಾಮಾನ್ಯೇನ ಯೇ ವ್ಯಾಪ್ತಾ ಅನನ್ತಜ್ಞಾನವಿಶೇಷಾಸ್ತೇಷಾಂ ವಿಷಯಭೂತಾಃ ಯೇಽನನ್ತದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಾಸ್ತಾನ್ ಕಥಂ ಜಾನಾತಿ, ನ ಕಥಮಪಿ . ಅಥ ಏತದಾಯಾತಮ್ — ಯಃ ಆತ್ಮಾನಂ ನ ಜಾನಾತಿ ಸ ಸರ್ವಂ ನ ಜಾನಾತೀತಿ . ತಥಾ ಚೋಕ್ತಮ್ --‘‘ಏಕೋ ಭಾವಃ ಸರ್ವಭಾವಸ್ವಭಾವಃ ಸರ್ವೇ ಭಾವಾ ಏಕಭಾವಸ್ವಭಾವಾಃ . ಏಕೋ ಭಾವಸ್ತತ್ತ್ವತೋ ಯೇನ ಬುದ್ಧಃ ಸರ್ವೇ ಭಾವಾಸ್ತತ್ತ್ವತಸ್ತೇನ ಬುದ್ಧಾಃ ..’’ ಅತ್ರಾಹ ಶಿಷ್ಯ : – ಆತ್ಮಪರಿಜ್ಞಾನೇ ಸತಿ ಸರ್ವಪರಿಜ್ಞಾನಂ ಭವತೀತ್ಯತ್ರ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಂ, ತತ್ರ ತು ಪೂರ್ವಸೂತ್ರೇ ಭಣಿತಂ ಸರ್ವಪರಿಜ್ಞಾನೇ ಸತ್ಯಾತ್ಮಪರಿಜ್ಞಾನಂ ಭವತೀತಿ . ಯದ್ಯೇವಂ ತರ್ಹಿ ಛದ್ಮಸ್ಥಾನಾಂ ಸರ್ವಪರಿಜ್ಞಾನಂ ನಾಸ್ತ್ಯಾತ್ಮಪರಿಜ್ಞಾನಂ ಕಥಂ ಭವಿಷ್ಯತಿ, ಆತ್ಮಪರಿಜ್ಞಾನಾಭಾವೇ ಚಾತ್ಮಭಾವನಾ ಕಥಂ, ತದಭಾವೇ ಕೇವಲಜ್ಞಾನೋತ್ಪತ್ತಿರ್ನಾಸ್ತೀತಿ . ಪರಿಹಾರಮಾಹ — ಪರೋಕ್ಷಪ್ರಮಾಣಭೂತಶ್ರುತಜ್ಞಾನೇನ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಾ ಜ್ಞಾಯನ್ತೇ . ಕಥಮಿತಿ ಚೇತ್ --ಲೋಕಾಲೋಕಾದಿಪರಿಜ್ಞಾನಂ ವ್ಯಾಪ್ತಿಜ್ಞಾನರೂಪೇಣ ಛದ್ಮಸ್ಥಾನಾಮಪಿ ವಿದ್ಯತೇ, ತಚ್ಚ ವ್ಯಾಪ್ತಿಜ್ಞಾನಂ ಪರೋಕ್ಷಾಕಾರೇಣ ಕೇವಲಜ್ಞಾನವಿಷಯಗ್ರಾಹಕಂ ಕಥಂಚಿದಾತ್ಮೈವ ಭಣ್ಯತೇ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ೪೮ ಔರ ೪೯ವೀಂ ಗಾಥಾಮೇಂ ಐಸಾ ಬತಾಯಾ ಗಯಾ ಹೈ ಕಿ ಸಬಕೋ ನಹೀಂ ಜಾನತಾ ವಹ ಅಪನೇಕೋ ನಹೀಂ ಜಾನತಾ, ಔರ ಜೋ ಅಪನೇಕೋ ನಹೀಂ ಜಾನತಾ ವಹ ಸಬಕೋ ನಹೀಂ ಜಾನತಾ . ಅಪನಾ ಜ್ಞಾನ ಔರ ಸಬಕಾ ಜ್ಞಾನ ಏಕ ಸಾಥ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ . ಸ್ವಯಂ ಔರ ಸರ್ವ — ಇನ ದೋಮೇಂಸೇ ಏಕಕಾ ಜ್ಞಾನ ಹೋ ಔರ ದೂಸರೇಕಾ ನ ಹೋ ಯಹ ಅಸಮ್ಭವ ಹೈ .
ಯಹ ಕಥನ ಏಕದೇಶ ಜ್ಞಾನಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ನಹೀಂ ಕಿನ್ತು ಪೂರ್ಣಜ್ಞಾನಕೀ (ಕೇವಲಜ್ಞಾನಕೀ) ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಹೈ ..೪೯..
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಯದಿ ] ಯದಿ [ಜ್ಞಾನಿನಃ ಜ್ಞಾನಂ ] ಆತ್ಮಾಕಾ ಜ್ಞಾನ [ಕ್ರಮಶಃ ] ಕ್ರಮಶಃ [ಅರ್ಥಾನ್ ಪ್ರತೀತ್ಯ ] ಪದಾರ್ಥೋಂಕಾ ಅವಲಮ್ಬನ ಲೇಕರ [ಉತ್ಪದ್ಯತೇ ] ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೋ [ತತ್ ] ತೋ ವಹ (ಜ್ಞಾನ) [ ನ ಏವ ನಿತ್ಯಂ ಭವತಿ ] ನಿತ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ, [ನ ಕ್ಷಾಯಿಕಂ ] ಕ್ಷಾಯಿಕ ನಹೀಂ ಹೈ, [ನ ಏವ ಸರ್ವಗತಮ್ ] ಔರ ಸರ್ವಗತ ನಹೀಂ ಹೈ ..೫೦..
ಜೋ ಜ್ಞಾನ ‘ಜ್ಞಾನೀ’ನು ಊಪಜೇ ಕ್ರಮಶಃ ಅರಥ ಅವಲಂಬೀನೇ, ತೋ ನಿತ್ಯ ನಹಿ, ಕ್ಷಾಯಿಕ ನಹಿ ನೇ ಸರ್ವಗತ ನಹಿ ಜ್ಞಾನ ಏ .೫೦.