ಮೋಹರಾಗದ್ವೇಷಪರಿಣತತ್ವಾತ್ ಜ್ಞೇಯಾರ್ಥಪರಿಣಮನಲಕ್ಷಣಯಾ ಕ್ರಿಯಯಾ ಯುಜ್ಯಮಾನಃ ಕ್ರಿಯಾಫಲಭೂತಂ ಬನ್ಧಮ- ನುಭವತಿ, ನ ತು ಜ್ಞಾನಾದಿತಿ ಪ್ರಥಮಮೇವಾರ್ಥಪರಿಣಮನಕ್ರಿಯಾಫಲತ್ವೇನ ಬನ್ಧಸ್ಯ ಸಮರ್ಥಿತತ್ವಾತ್, ತಥಾ ‘ಗೇಣ್ಹದಿ ಣೇವ ಣ ಮುಂಚದಿ ಣ ಪರಂ ಪರಿಣಮದಿ ಕೇವಲೀ ಭಗವಂ . ಪೇಚ್ಛದಿ ಸಮಂತದೋ ಸೋ ಜಾಣದಿ ಸವ್ವಂ ಣಿರವಸೇಸಂ ..’ ಇತ್ಯರ್ಥಪರಿಣಮನಾದಿಕ್ರಿಯಾಣಾಮಭಾವಸ್ಯ ಶುದ್ಧಾತ್ಮನೋ ನಿರೂಪಿತತ್ವಾಚ್ಚಾರ್ಥಾನಪರಿಣಮತೋಽ- ಗೃಹ್ಣತಸ್ತೇಷ್ವನುತ್ಪದ್ಯಮಾನಸ್ಯ ಚಾತ್ಮನೋ ಜ್ಞಪ್ತಿಕ್ರಿಯಾಸದ್ಭಾವೇಽಪಿ ನ ಖಲು ಕ್ರಿಯಾಫಲಭೂತೋ ಬನ್ಧಃ ಸಿದ್ಧಯೇತ್ ..೫೨.. ಪದಾರ್ಥಪರಿಚ್ಛಿತ್ತಿಸದ್ಭಾವೇಽಪಿ ರಾಗದ್ವೇಷಮೋಹಾಭಾವಾತ್ ಕೇವಲಿನಾಂ ಬನ್ಧೋ ನಾಸ್ತೀತಿ ತಮೇವಾರ್ಥಂ ಪ್ರಕಾರಾನ್ತರೇಣ ದೃಢೀಕುರ್ವನ್ ಜ್ಞಾನಪ್ರಪಞ್ಚಾಧಿಕಾರಮುಪಸಂಹರತಿ ---ಣ ವಿ ಪರಿಣಮದಿ ಯಥಾ ಸ್ವಕೀಯಾತ್ಮಪ್ರದೇಶೈಃ ಸಮರಸೀಭಾವೇನ ಸಹ ಪರಿಣಮತಿ ತಥಾ ಜ್ಞೇಯರೂಪೇಣ ನ ಪರಿಣಮತಿ . ಣ ಗೇಣ್ಹದಿ ಯಥೈವ ಚಾನನ್ತಜ್ಞಾನಾದಿಚತುಷ್ಟಯರೂಪಮಾತ್ಮರೂಪಮಾತ್ಮರೂಪತಯಾ ಗೃಹ್ಣಾತಿ ತಥಾ ಜ್ಞೇಯರೂಪಂ ನ ಗೃಹ್ಣಾತಿ . ಉಪ್ಪಜ್ಜದಿ ಣೇವ ತೇಸು ಅಟ್ಠೇಸು ಯಥಾ ಚ ನಿರ್ವಿಕಾರಪರಮಾನನ್ದೈಕಸುಖರೂಪೇಣ ಸ್ವಕೀಯಸಿದ್ಧಪರ್ಯಾಯೇಣೋತ್ಪದ್ಯತೇ ತಥೈವ ಚ ಜ್ಞೇಯಪದಾರ್ಥೇಷು ನೋತ್ಪದ್ಯತೇ . ಕಿಂ ಕುರ್ವನ್ನಪಿ . ಜಾಣಣ್ಣವಿ ತೇ ತಾನ್ ಜ್ಞೇಯಪದಾರ್ಥಾನ್ ಸ್ವಸ್ಮಾತ್ ಪೃಥಗ್ರೂಪೇಣ ಜಾನನ್ನಪಿ . ಸ ಕಃ ಕರ್ತಾ . ಆದಾ ಮುಕ್ತಾತ್ಮಾ . ಅಬಂಧಗೋ ತೇಣ ಪಣ್ಣತ್ತೋ ತತಃ ಕಾರಣಾತ್ಕರ್ಮಣಾಮಬನ್ಧಕಃ ಪ್ರಜ್ಞಪ್ತ ಇತಿ . ತದ್ಯಥಾ --ರಾಗಾದಿರಹಿತಜ್ಞಾನಂ ಬನ್ಧಕಾರಣಂ ನ ಭವತೀತಿ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಶುದ್ಧಾತ್ಮೋಪಲಮ್ಭಲಕ್ಷಣಮೋಕ್ಷವಿಪರೀತಸ್ಯ ನಾರಕಾದಿದುಃಖಕಾರಣಕರ್ಮಬನ್ಧಸ್ಯ ಕಾರಣಾನೀನ್ದ್ರಿಯಮನೋಜನಿತಾನ್ಯೇಕದೇಶ- ಸ್ವರೂಪ ಕ್ರಿಯಾಕೇ ಸಾಥ ಯುಕ್ತ ಹೋತಾ ಹುಆ ಆತ್ಮಾ ಕ್ರಿಯಾಫಲಭೂತ ಬನ್ಧಕಾ ಅನುಭವ ಕರತಾ ಹೈ, ಕಿನ್ತು ಜ್ಞಾನಸೇ ನಹೀಂ’ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಪ್ರಥಮ ಹೀ ಅರ್ಥಪರಿಣಮನಕ್ರಿಯಾಕೇ ಫಲರೂಪಸೇ ಬನ್ಧಕಾ ಸಮರ್ಥನ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ (ಅರ್ಥಾತ್ ಬನ್ಧ ತೋ ಪದಾರ್ಥರೂಪಮೇಂ ಪರಿಣಮನರೂಪ ಕ್ರಿಯಾಕಾ ಫಲ ಹೈ ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಿತ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ) ತಥಾ ‘ಗೇಣ್ಹದಿ ಣೇವ ಣ ಮುಞ್ಚದಿ ಣ ಪರಂ ಪರಿಣಮದಿ ಕೇವಲೀ ಭಗವಂ . ಪೇಚ್ಛದಿ ಸಮಂತದೋ ಸೋ ಜಾಣಾದಿ ಸವ್ವಂ ೧ಣಿರವಸೇಸಂ ..’

ಇಸ ಗಾಥಾ ಸೂತ್ರಮೇಂ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಾಕೇ ಅರ್ಥ ಪರಿಣಮನಾದಿ ಕ್ರಿಯಾಓಂಕಾ ಅಭಾವ ನಿರೂಪಿತ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಜೋ (ಆತ್ಮಾ) ಪದಾರ್ಥರೂಪಮೇಂ ಪರಿಣಮಿತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಉಸೇ ಗ್ರಹಾಣ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಔರ ಉಸರೂಪ ಉತ್ಪನ್ನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಉಸ ಆತ್ಮಾಕೇ ಜ್ಞಪ್ತಿಕ್ರಿಯಾಕಾ ಸದ್ಭಾವ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಕ್ರಿಯಾಫಲಭೂತ ಬನ್ಧ ಸಿದ್ಧ ನಹೀಂ ಹೋತಾ .

ಭಾವಾರ್ಥ : — ಕರ್ಮಕೇ ತೀನ ಭೇದ ಕಿಯೇ ಗಯೇ ಹೈಂ – ಪ್ರಾಪ್ಯ – ವಿಕಾರ್ಯ ಔರ ನಿರ್ವರ್ತ್ಯ . ಕೇವಲೀ- ಭಗವಾನಕೇ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಕರ್ಮ, ವಿಕಾರ್ಯ ಕರ್ಮ ಔರ ನಿರ್ವರ್ತ್ಯ ಕರ್ಮ ಜ್ಞಾನ ಹೀ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವೇ ಜ್ಞಾನಕೋ ಹೀ ಗ್ರಹಣ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಜ್ಞಾನರೂಪ ಹೀ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಔರ ಜ್ಞಾನರೂಪ ಹೀ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೇ ಹೈಂ . ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜ್ಞಾನ ಹೀ ಉನಕಾ ಕರ್ಮ ಔರ ಜ್ಞಪ್ತಿ ಹೀ ಉನಕೀ ಕ್ರಿಯಾ ಹೈ . ಐಸಾ ಹೋನೇಸೇ ಕೇವಲೀಭಗವಾನಕೇ ಬನ್ಧ ನಹೀಂ ಹೋತಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜ್ಞಪ್ತಿಕ್ರಿಯಾ ಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ನಹೀಂ ಹೈ ಕಿನ್ತು ಜ್ಞೇಯಾರ್ಥಪರಿಣಮನಕ್ರಿಯಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಜ್ಞೇಯ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೇ ಪ್ರ. ೧೨

೧. ಜ್ಞಾನತತ್ತ್ವ -ಪ್ರಜ್ಞಾಪನಕೀ ೩೨ ವೀಂ ಗಾಥಾ .