ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷಂ ಸಹಾನಿವೃದ್ಧಿ ಚ ಗೌಣಮಿತಿ ಕೃತ್ವಾ ಜ್ಞಾನಂ ಚ ಸೌಖ್ಯಂ ಚ ಹೇಯಮ್ . ಇತರತ್ಪುನರಮೂರ್ತಾಭಿ- ಶ್ಚೈತನ್ಯಾನುವಿಧಾಯಿನೀಭಿರೇಕಾಕಿನೀಭಿರೇವಾತ್ಮಪರಿಣಾಮಶಕ್ತಿಭಿಸ್ತಥಾವಿಧೇಭ್ಯೋಽತೀನ್ದ್ರಿಯೇಭ್ಯಃ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ- ಚಿದಾಕಾರಪರಿಣಾಮೇಭ್ಯಃ ಸಮುತ್ಪದ್ಯಮಾನಮತ್ಯನ್ತಮಾತ್ಮಾಯತ್ತತ್ವಾನ್ನಿತ್ಯಂ ಯುಗಪತ್ಕೃತಪ್ರವೃತ್ತಿ ನಿಃಪ್ರತಿಪಕ್ಷ- ಮಹಾನಿವೃದ್ಧಿ ಚ ಮುಖ್ಯಮಿತಿ ಕೃತ್ವಾ ಜ್ಞಾನಂ ಸೌಖ್ಯಂ ಚೋಪಾದೇಯಮ್ ..೫೩.. ಇತ್ಯಾದ್ಯಧಿಕಾರಗಾಥಾಸೂತ್ರಮೇಕಂ, ತದನನ್ತರಮತೀನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಮುಖ್ಯತ್ವೇನ ‘ಜಂ ಪೇಚ್ಛದೋ’ ಇತ್ಯಾದಿ ಸೂತ್ರಮೇಕಂ, ಅಥೇನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಮುಖ್ಯತ್ವೇನ ‘ಜೀವೋ ಸಯಂ ಅಮುತ್ತೋ’ ಇತ್ಯಾದಿ ಗಾಥಾಚತುಷ್ಟಯಂ, ತದನನ್ತರಮತೀನ್ದ್ರಿಯಸುಖಮುಖ್ಯತಯಾ ‘ಜಾದಂ ಸಯಂ’ ಇತ್ಯಾದಿ ಗಾಥಾಚತುಷ್ಟಯಂ, ಅಥಾನನ್ತರಮಿನ್ದ್ರಿಯಸುಖಪ್ರತಿಪಾದನರೂಪೇಣ ಗಾಥಾಷ್ಟಕಮ್, ತತ್ರಾಪ್ಯಷ್ಟಕಮಧ್ಯೇ ಪ್ರಥಮತ ಇನ್ದ್ರಿಯಸುಖಸ್ಯ ದುಃಖತ್ವಸ್ಥಾಪನಾರ್ಥಂ ‘ಮಣುಆಸುರಾ’ ಇತ್ಯಾದಿ ಗಾಥಾದ್ವಯಂ, ಅಥ ಮುಕ್ತಾತ್ಮನಾಂ ದೇಹಾಭಾವೇಽಪಿ ಸುಖಮಸ್ತೀತಿ ಜ್ಞಾಪನಾರ್ಥಂ ದೇಹಃ ಸುಖಕಾರಣಂ ನ ಭವತೀತಿ ಕಥನರೂಪೇಣ ‘ಪಪ್ಪಾ ಇಟ್ಠೇ ವಿಸಯೇ’ ಇತ್ಯಾದಿ ಸೂತ್ರದ್ವಯಂ, ತದನನ್ತರಮಿನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯಾ ಅಪಿ ಸುಖಕಾರಣಂ ನ ಭವನ್ತೀತಿ ಕಥನೇನ ‘ತಿಮಿರಹರಾ’ ಇತ್ಯಾದಿ ಗಾಥಾದ್ವಯಮ್, ಅತೋಽಪಿ ಸರ್ವಜ್ಞನಮಸ್ಕಾರಮುಖ್ಯತ್ವೇನ ‘ತೇಜೋದಿಟ್ಠಿ’ ಇತ್ಯಾದಿ ಗಾಥಾದ್ವಯಮ್ . ಏವಂ ಪಞ್ಚಮಸ್ಥಲೇ ಅನ್ತರಸ್ಥಲಚತುಷ್ಟಯಂ ಭವತೀತಿ ಸುಖಪ್ರಪಞ್ಚಾಧಿಕಾರೇ ಸಮುದಾಯಪಾತನಿಕಾ .. ಅಥಾತೀನ್ದ್ರಿಯಸುಖಸ್ಯೋಪಾದೇಯಭೂತಸ್ಯ ಸ್ವರೂಪಂ ಪ್ರಪಞ್ಚ- ಯನ್ನತೀನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಮತೀನ್ದ್ರಿಯಸುಖಂ ಚೋಪಾದೇಯಮಿತಿ, ಯತ್ಪುನರಿನ್ದ್ರಿಯಜಂ ಜ್ಞಾನಂ ಸುಖಂ ಚ ತದ್ಧೇಯಮಿತಿ ಪ್ರತಿಪಾದನರೂಪೇಣ ಪ್ರಥಮತಸ್ತಾವದಧಿಕಾರಸ್ಥಲಗಾಥಯಾ ಸ್ಥಲಚತುಷ್ಟಯಂ ಸೂತ್ರಯತಿ — ಅತ್ಥಿ ಅಸ್ತಿ ವಿದ್ಯತೇ . ಕಿಂ ಕರ್ತೃ . ಣಾಣಂ ಜ್ಞಾನಮಿತಿ ಭಿನ್ನಪ್ರಕ್ರಮೋ ವ್ಯವಹಿತಸಮ್ಬನ್ಧಃ . ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಮ್ . ಅಮುತ್ತಂ ಮುತ್ತಂ ಅಮೂರ್ತಂ ಮೂರ್ತಂ ಚ . ಪುನರಪಿ ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಮ್ . ಅದಿಂದಿಯಂ ಇಂದಿಯಂ ಚ ಯದಮೂರ್ತಂ ತದತೀನ್ದ್ರಿಯಂ ಮೂರ್ತಂ ಪುನರಿನ್ದ್ರಿಯಜಮ್ . ಇತ್ಥಂಭೂತಂ ಜ್ಞಾನಮಸ್ತಿ . ಕೇಷು ವಿಷಯೇಷು . ಅತ್ಥೇಸು ಜ್ಞೇಯಪದಾರ್ಥೇಷು, ತಹಾ ಸೋಕ್ಖಂ ಚ ತಥೈವ ಜ್ಞಾನವದಮೂರ್ತಮತೀನ್ದ್ರಿಯಂ ಮೂರ್ತಮಿನ್ದ್ರಿಯಜಂ ಚ ಸುಖಮಿತಿ . ಜಂ ತೇಸು ಪರಂ ಚ ತಂ ಣೇಯಂ ಯತ್ತೇಷು ಪೂರ್ವೋಕ್ತಜ್ಞಾನಸುಖೇಷು ಮಧ್ಯೇ ಪರಮುತ್ಕೃಷ್ಟಮತೀನ್ದ್ರಿಯಂ ತದುಪಾದೇಯಮಿತಿ ಜ್ಞಾತವ್ಯಮ್ . ತದೇವ ಹೇಯ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಛೋಡನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ; ಔರ ದೂಸರಾ ಜ್ಞಾನ ತಥಾ ಸುಖ ಅಮೂರ್ತರೂಪ ಐಸೀ ಚಿದಾಕಾರ -ಪರಿಣಾಮೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹುಆ ಅತ್ಯನ್ತ ಆತ್ಮಾಧೀನ ಹೋನೇಸೇ ನಿತ್ಯ ಯುಗಪತ್ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ, ನಿಃಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಔರ ಹಾನಿವೃದ್ಧಿಸೇ ರಹಿತ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಮುಖ್ಯ ಹೈ, ಐಸಾ ಸಮಝಕರ ವಹ (ಜ್ಞಾನ ಔರ ಸುಖ) ಉಪಾದೇಯ ಅರ್ಥಾತ್ ಗ್ರಹಣ ಕರನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ ..೫೩..
೯೨ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
೧ಪ್ರವೃತ್ತ ಹೋನೇವಾಲಾ, ೨ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಔರ ೩ಸಹಾನಿವೃದ್ಧಿ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಗೌಣ ಹೈ ಐಸಾ ಸಮಝಕರ ವಹ
೪ಚೈತನ್ಯಾನುವಿಧಾಯೀ ಐಕಾಕೀ ಆತ್ಮಪರಿಣಾಮ ಶಕ್ತಿಯೋಂಸೇ ತಥಾವಿಧ ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ-
೧. ಮೂರ್ತಿಕ ಇನ್ದ್ರಿಯಜ ಜ್ಞಾನ ಕ್ರಮಸೇ ಪ್ರವೃತ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ; ಯುಗಪತ್ ನಹೀಂ ಹೋತಾ; ತಥಾ ಮೂರ್ತಿಕ ಇನ್ದ್ರಿಯಜ ಸುಖ ಭೀ ಕ್ರಮಶಃ ಹೋತಾ ಹೈ, ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ಸರ್ವ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಯಾ ಸರ್ವ ಪ್ರಕಾರಸೇ ನಹೀಂ ಹೋತಾ .
೨. ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷ = ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ – ವಿರೋಧೀ ಸಹಿತ . (ಮೂರ್ತ -ಇನ್ದ್ರಿಯಜ ಜ್ಞಾನ ಅಪನೇ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಅಜ್ಞಾನಸಹಿತ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ, ಔರ ಮೂರ್ತ ಇನ್ದ್ರಿಯಜ ಸುಖ ಉಸಕೇ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷಭೂತ ದುಃಖ ಸಹಿತ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ .
೩. ಸಹಾನಿವೃದ್ಧಿ = ಹಾನಿವೃದ್ಧಿ ಸಹಿತ .
೪. ಚೈತನ್ಯಾನುವಿಧಾಯೀ = ಚೈತನ್ಯಕೇ ಅನುಸಾರ ವರ್ತನೇವಾಲೀ; ಚೈತನ್ಯಕೇ ಅನುಕೂಲರೂಪಸೇ – ವಿರುದ್ಧರೂಪಸೇ ನಹೀಂ ವರ್ತನೇವಾಲೀ .