ಪಂಚೇನ್ದ್ರಿಯಾತ್ಮಕಂ ಶರೀರಂ ಮೂರ್ತಮುಪಾಗತಸ್ತೇನ ಜ್ಞಪ್ತಿನಿಷ್ಪತ್ತೌ ಬಲಾಧಾನನಿಮಿತ್ತತಯೋಪಲಮ್ಭಕೇನ ಮೂರ್ತೇನ ಮೂರ್ತಂ ಸ್ಪರ್ಶಾದಿಪ್ರಧಾನಂ ವಸ್ತೂಪಲಭ್ಯತಾಮುಪಾಗತಂ ಯೋಗ್ಯಮವಗೃಹ್ಯ ಕದಾಚಿತ್ತದುಪರ್ಯುಪರಿ ಶುದ್ಧಿಸಂಭವಾದವಗಚ್ಛತಿ, ಕದಾಚಿತ್ತದಸಂಭವಾನ್ನಾವಗಚ್ಛತಿ, ಪರೋಕ್ಷತ್ವಾತ್ . ಪರೋಕ್ಷಂ ಹಿ ಜ್ಞಾನಮತಿದೃಢತರಾಜ್ಞಾನತಮೋಗ್ರನ್ಥಿಗುಣ್ಠ- ನಾನ್ನಿಮೀಲಿತಸ್ಯಾನಾದಿಸಿದ್ಧಚೈತನ್ಯಸಾಮಾನ್ಯಸಂಬನ್ಧಸ್ಯಾಪ್ಯಾತ್ಮನಃ ಸ್ವಯಂ ಪರಿಚ್ಛೇತ್ತುಮರ್ಥಮಸಮರ್ಥಸ್ಯೋ- ಪಾತ್ತಾನುಪಾತ್ತಪರಪ್ರತ್ಯಯಸಾಮಗ್ರೀಮಾರ್ಗಣವ್ಯಗ್ರತಯಾತ್ಯನ್ತವಿಸಂಷ್ಠುಲತ್ವಮವಲಮ್ಬಮಾನಮನನ್ತಾಯಾಃ ಶಕ್ತೇಃ ಪರಿ- ಸ್ಖಲನಾನ್ನಿತಾನ್ತವಿಕ್ಲವೀಭೂತಂ ಮಹಾಮೋಹಮಲ್ಲಸ್ಯ ಜೀವದವಸ್ಥತ್ವಾತ್ ಪರಪರಿಣತಿಪ್ರವರ್ತಿತಾಭಿಪ್ರಾಯಮಪಿ ಪದೇ ಪದೇ ಪ್ರಾಪ್ತವಿಪ್ರಲಮ್ಭಮನುಪಲಂಭಸಂಭಾವನಾಮೇವ ಪರಮಾರ್ಥತೋಽರ್ಹತಿ . ಅತಸ್ತದ್ಧೇಯಮ್ ..೫೫.. ನಯೇನಾಮೂರ್ತಾತೀನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಸುಖಸ್ವಭಾವಃ, ಪಶ್ಚಾದನಾದಿಬನ್ಧವಶಾತ್ ವ್ಯವಹಾರನಯೇನ ಮುತ್ತಿಗದೋ ಮೂರ್ತಶರೀರಗತೋ ಮೂರ್ತಶರೀರಪರಿಣತೋ ಭವತಿ . ತೇಣ ಮುತ್ತಿಣಾ ತೇನ ಮೂರ್ತಶರೀರೇಣ ಮೂರ್ತಶರೀರಾಧಾರೋತ್ಪನ್ನಮೂರ್ತದ್ರವ್ಯೇನ್ದ್ರಿಯಭಾವೇನ್ದ್ರಿಯಾಧಾರೇಣ ಮುತ್ತಂ ಮೂರ್ತಂ ವಸ್ತು ಓಗೇಣ್ಹಿತ್ತಾ ಅವಗ್ರಹಾದಿಕೇನ ಕ್ರಮಕರಣವ್ಯವಧಾನರೂಪಂ ಕೃತ್ವಾ ಜೋಗ್ಗಂ ತತ್ಸ್ಪರ್ಶಾದಿಮೂರ್ತಂ ವಸ್ತು . ಇನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನವಾಲಾ ಜೀವ ಸ್ವಯಂ ಅಮೂರ್ತ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಮೂರ್ತ -ಪಂಚೇನ್ದ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಶರೀರಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹುಆ, ಜ್ಞಪ್ತಿ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರನೇಮೇಂ ಬಲ -ಧಾರಣಕಾ ನಿಮಿತ್ತ ಹೋನೇಸೇ ಜೋ ಉಪಲಮ್ಭಕ ಹೈ ಐಸೇ ಉಸ ಮೂರ್ತ (ಶರೀರ) ಕೇ ದ್ವಾರಾ ಮೂರ್ತ ಐಸೀ ೧ಸ್ಪರ್ಶಾದಿಪ್ರಧಾನ ವಸ್ತುಕೋ — ಜೋ ಕಿ ಯೋಗ್ಯ ಹೋ ಅರ್ಥಾತ್ ಜೋ (ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ) ಉಪಲಭ್ಯ ಹೋ ಉಸೇ — ಅವಗ್ರಹ ಕರಕೇ, ಕದಾಚಿತ ಉಸಸೇ ಆಗೇ – ಆಗೇಕೀ ಶುದ್ಧಿಕೇ ಸದ್ಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ಉಸೇ ಜಾನತಾ ಹೈ ಔರ ಕದಾಚಿತ ಅವಗ್ರಹಸೇ ಆಗೇ ಆಗೇಕೀ ಶುದ್ಧಿಕೇ ಅಸದ್ಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ನಹೀಂ ಜಾನತಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ (ಇನ್ದ್ರಿಯ ಜ್ಞಾನ) ಪರೋಕ್ಷ ಹೈ . ಪರೋಕ್ಷಜ್ಞಾನ, ಚೈತನ್ಯಸಾಮಾನ್ಯಕೇ ಸಾಥ (ಆತ್ಮಾಕಾ) ಅನಾದಿಸಿದ್ಧ ಸಮ್ಬನ್ಧ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಜೋ ಅತಿ ದೃಢತರ ಅಜ್ಞಾನರೂಪ ತಮೋಗ್ರನ್ಥಿ (ಅನ್ಧಕಾರಸಮೂಹ) ದ್ವಾರಾ ಆವೃತ ಹೋ ಗಯಾ ಹೈ, ಐಸಾ ಆತ್ಮಾ ಪದಾರ್ಥಕೋ ಸ್ವಯಂ ಜಾನನೇಕೇ ಲಿಯೇ ಅಸಮರ್ಥ ಹೋನೇಸೇ ೨ಉಪಾತ್ತ ಔರ ಅನನ್ತಶಕ್ತಿಸೇ ಚ್ಯುತ ಹೋನೇಸೇ ಅತ್ಯನ್ತ ೪ವಿಕ್ಲವ ವರ್ತತಾ ಹುಆ, ಮಹಾಮೋಹ -ಮಲ್ಲಕೇ ಜೀವಿತ ಹೋನೇಸೇ ಪರಪರಿಣತಿಕಾ (-ಪರಕೋ ಪರಿಣಮಿತ ಕರನೇಕಾ) ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಕರನೇ ಪರ ಭೀ ಪದ ಪದ ಪರ ಠಗಾತಾ ಹುಆ, ಪರಮಾರ್ಥತಃ ಅಜ್ಞಾನಮೇಂ ಗಿನೇ ಜಾನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ . ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ಹೇಯ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಇನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಮೂರ್ತ ಸ್ಥೂಲ ಇನ್ದ್ರಿಯಗೋಚರ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೋ ಹೀ ಕ್ಷಾಯೋಪಶಮಿಕ ಜ್ಞಾನಕೇ ಅನುಸಾರ ಜಾನ ಸಕತಾ ಹೈ . ಪರೋಕ್ಷಭೂತ ವಹ ಇನ್ದ್ರಿಯ ಜ್ಞಾನ ಇನ್ದ್ರಿಯ, ಪ್ರಕಾಶ, ಆದಿ ಬಾಹ್ಯ ಸಾಮಗ್ರೀಕೋ ಢೂಂಢನೇಕೀ ವ್ಯಗ್ರತಾಕೇ (-ಅಸ್ಥಿರತಾಕೇ) ಕಾರಣ ಅತಿಶಯ ಚಂಚಲ -ಕ್ಷುಬ್ಧ
೯೬ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
೩ಅನುಪಾತ್ತ ಪರಪದಾರ್ಥರೂಪ ಸಾಮಗ್ರೀಕೋ ಢೂಂಢನೇಕೀ ವ್ಯಗ್ರತಾಸೇ ಅತ್ಯನ್ತ ಚಂಚಲ -ತರಲ -ಅಸ್ಥಿರ ವರ್ತತಾ ಹುಆ,
೧. ಸ್ಪರ್ಶಾದಿಪ್ರಧಾನ = ಜಿಸಮೇಂ ಸ್ಪರ್ಶ, ರಸ, ಗಂಧ ಔರ ವರ್ಣ ಮುಖ್ಯ ಹೈಂ , ಐಸೀ .
೨. ಉಪಾತ್ತ = ಪ್ರಾಪ್ತ (ಇನ್ದ್ರಿಯ, ಮನ ಇತ್ಯಾದಿ ಉಪಾತ್ತ ಪರ ಪದಾರ್ಥ ಹೈಂ )
೩. ಅನುಪಾತ್ತ = ಅಪ್ರಾಪ್ತ (ಪ್ರಕಾಶ ಇತ್ಯಾದಿ ಅನುಪಾತ್ತ ಪರ ಪದಾರ್ಥ ಹೈಂ )
೪. ವಿಕ್ಲವ = ಖಿನ್ನ; ದುಃಖೀ, ಘಬರಾಯಾ ಹುಆ