ಪತ್ತೇಽಪಿ ನ ಗೃಹ್ಯನ್ತೇ, ತಥಾವಿಧಕ್ಷಯೋಪಶಮನಶಕ್ತೇರಸಂಭವಾತ್ . ಇನ್ದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಹಿ ಕ್ಷಯೋಪಶಮಸಂಜ್ಞಿಕಾಯಾಃ
ಪರಿಚ್ಛೇತ್ರ್ಯಾಃ ಶಕ್ತೇರನ್ತರಂಗಾಯಾಃ ಕಾಕಾಕ್ಷಿತಾರಕವತ್ ಕ್ರಮಪ್ರವೃತ್ತಿವಶಾದನೇಕತಃ ಪ್ರಕಾಶಯಿತುಮಸಮರ್ಥತ್ವಾ-
ತ್ಸತ್ಸ್ವಪಿ ದ್ರವ್ಯೇನ್ದ್ರಿಯದ್ವಾರೇಷು ನ ಯೌಗಪದ್ಯೇನ ನಿಖಿಲೇನ್ದ್ರಿಯಾರ್ಥಾವಬೋಧಃ ಸಿದ್ಧಯೇತ್, ಪರೋಕ್ಷತ್ವಾತ್ ..೫೬..
ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ — ಫಾಸೋ ರಸೋ ಯ ಗಂಧೋ ವಣ್ಣೋ ಸದ್ದೋ ಯ ಪೋಗ್ಗಲಾ ಹೋಂತಿ ಸ್ಪರ್ಶರಸಗನ್ಧವರ್ಣಶಬ್ದಾಃ ಪುದ್ಗಲಾ ಮೂರ್ತಾ
ಭವನ್ತಿ . ತೇ ಚ ವಿಷಯಾಃ . ಕೇಷಾಮ್ . ಅಕ್ಖಾಣಂ ಸ್ಪರ್ಶನಾದೀನ್ದ್ರಿಯಾಣಾಂ . ತೇ ಅಕ್ಖಾ ತಾನ್ಯಕ್ಷಾಣೀನ್ದ್ರಿಯಾಣೀ ಕರ್ತೃಣಿ
ಜುಗವಂ ತೇ ಣೇವ ಗೇಣ್ಹಂತಿ ಯುಗಪತ್ತಾನ್ ಸ್ವಕೀಯವಿಷಯಾನಪಿ ನ ಗೃಹ್ಣನ್ತಿ ನ ಜಾನನ್ತೀತಿ . ಅಯಮತ್ರಾಭಿಪ್ರಾಯಃ — ಯಥಾ
ಸರ್ವಪ್ರಕಾರೋಪಾದೇಯಭೂತಸ್ಯಾನನ್ತಸುಖಸ್ಯೋಪಾದಾನಕಾರಣಭೂತಂ ಕೇ ವಲಜ್ಞಾನಂ ಯುಗಪತ್ಸಮಸ್ತಂ ವಸ್ತು ಜಾನತ್ಸತ್ ಜೀವಸ್ಯ
ಸುಖಕಾರಣಂ ಭವತಿ, ತಥೇದಮಿನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಂ ಸ್ವಕೀಯವಿಷಯೇಽಪಿ ಯುಗಪತ್ಪರಿಜ್ಞಾನಾಭಾವಾತ್ಸುಖಕಾರಣಂ ನ ಭವತಿ ......೫೬......
೯೮ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಗ್ರಹಣ ಹೋನೇ ಯೋಗ್ಯ (-ಜ್ಞಾತ ಹೋನೇ ಯೋಗ್ಯ), ಹೈಂ . (ಕಿನ್ತು) ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ವೇ ಭೀ
ಯುಗಪದ್ (ಏಕ ಸಾಥ) ಗ್ರಹಣ ನಹೀಂ ಹೋತೇ (-ಜಾನನೇಮೇಂ ನಹೀಂ ಆತೇ) ಕ್ಯೋಂಕಿ ಕ್ಷಯೋಪಶಮಕೀ
ಉಸಪ್ರಕಾರಕೀ ಶಕ್ತಿ ನಹೀಂ ಹೈ . ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ಜೋ ಕ್ಷಯೋಪಶಮ ನಾಮಕೀ ಅನ್ತರಂಗ ಜ್ಞಾತೃಶಕ್ತಿ ಹೈ ವಹ
ಕೌವೇಕೀ ಆಂಖಕೀ ಪುತಲೀಕೀ ಭಾಂತಿ ಕ್ರಮಿಕ ಪ್ರವೃತ್ತಿವಾಲೀ ಹೋನೇಸೇ ಅನೇಕತಃ ಪ್ರಕಾಶಕೇ ಲಿಯೇ
(-ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ಅನೇಕ ವಿಷಯೋಂಕೋ ಜಾನನೇಕೇ ಲಿಯೇ) ಅಸಮರ್ಥ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ದ್ರವ್ಯೇನ್ದ್ರಿಯದ್ವಾರೋಂಕೇ
ವಿದ್ಯಮಾನ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಸಮಸ್ತ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ವಿಷಯೋಂಕಾ (-ವಿಷಯಭೂತ ಪದಾರ್ಥೋಂಕಾ) ಜ್ಞಾನ ಏಕ ಹೀ
ಸಾಥ ನಹೀಂ ಹೋತಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಇನ್ದ್ರಿಯ ಜ್ಞಾನ ಪರೋಕ್ಷ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಕೌವೇಕೀ ದೋ ಆಂಖೇಂ ಹೋತೀ ಹೈಂ ಕಿನ್ತು ಪುತಲೀ ಏಕ ಹೀ ಹೋತೀ ಹೈ . ಕೌವೇಕೋ ಜಿಸ
ಆಂಖಸೇ ದೇಖನಾ ಹೋ ಉಸ ಆಂಖಮೇಂ ಪುತಲೀ ಆ ಜಾತೀ ಹೈ; ಉಸ ಸಮಯ ವಹ ದೂಸರೀ ಆಂಖಸೇ ನಹೀಂ ದೇಖ
ಸಕತಾ . ಐಸಾ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ವಹ ಪುತಲೀ ಇತನೀ ಜಲ್ದೀ ದೋನೋಂ ಆಂಖೋಂಮೇಂ ಆತೀಜಾತೀ ಹೈ ಕಿ ಲೋಗೋಂಕೋ
ಐಸಾ ಮಾಲೂಮ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ ದೋನೋಂ ಆಂಖೋಂಮೇಂ ದೋ ಭಿನ್ನ -ಭಿನ್ನ ಪುತಲಿಯಾಂ ಹೈಂ; ಕಿನ್ತು ವಾಸ್ತವಮೇಂ ವಹ ಏಕ
ಹೀ ಹೋತೀ ಹೈ . ಐಸೀ ಹೀ ದಶಾ ಕ್ಷಾಯೋಪಶಮಿಕ ಜ್ಞಾನಕೀ ಹೈ . ದ್ರವ್ಯ -ಇನ್ದ್ರಿಯರೂಪೀ ದ್ವಾರ ತೋ ಪಾಂಚ ಹೈಂ, ಕಿನ್ತು
ಕ್ಷಾಯೋಪಶಮಿಕ ಜ್ಞಾನ ಏಕ ಸಮಯ ಏಕ ಇನ್ದ್ರಿಯ ದ್ವಾರಾ ಹೀ ಜಾನ ಸಕತಾ ಹೈ; ಉಸ ಸಮಯ ದೂಸರೀ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ
ದ್ವಾರಾ ಕಾರ್ಯ ನಹೀಂ ಹೋತಾ . ಜಬ ಕ್ಷಾಯೋಪಶಮಿಕ ಜ್ಞಾನ ನೇತ್ರಕೇ ದ್ವಾರಾ ವರ್ಣಕೋ ದೇಖನೇಕಾ ಕಾರ್ಯ ಕರತಾ ಹೈ
ತಬ ವಹ ಶಬ್ದ, ಗಂಧ, ರಸ ಯಾ ಸ್ಪರ್ಶಕೋ ನಹೀಂ ಜಾನ ಸಕತಾ; ಅರ್ಥಾತ್ ಜಬ ಉಸ ಜ್ಞಾನಕಾ ಉಪಯೋಗ ನೇತ್ರಕೇ
ದ್ವಾರಾ ವರ್ಣಕೇ ದೇಖನೇಮೇಂ ಲಗಾ ಹೋತಾ ಹೈ ತಬ ಕಾನಮೇಂ ಕೌನಸೇ ಶಬ್ದ ಪಡತೇ ಹೈಂ ಯಾ ನಾಕಮೇಂ ಕೈಸೀ ಗನ್ಧ ಆತೀ
ಹೈ ಇತ್ಯಾದಿ ಖ್ಯಾಲ ನಹೀಂ ರಹತಾ . ಯದ್ಯಪಿ ಜ್ಞಾನಕಾ ಉಪಯೋಗ ಏಕ ವಿಷಯಮೇಂಸೇ ದೂಸರೇಮೇಂ ಅತ್ಯನ್ತ ಶೀಘ್ರತಾಸೇ
ಬದಲತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಸ್ಥೂಲದೃಷ್ಟಿಸೇ ದೇಖನೇಮೇಂ ಐಸಾ ಲಗತಾ ಹೈ ಕಿ ಮಾನೋಂ ಸಭೀ ವಿಷಯ ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ
ಜ್ಞಾತ ಹೋತೇ ಹೋಂ, ತಥಾಪಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ದೃಷ್ಟಿಸೇ ದೇಖನೇ ಪರ ಕ್ಷಾಯೋಪಶಮಿಕ ಜ್ಞಾನ ಏಕ ಸಮಯಮೇಂ ಏಕ ಹೀ ಇನ್ದ್ರಿಯಕೇ
ದ್ವಾರಾ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ ಹೋತಾ ಹುಆ ಸ್ಪಷ್ಟತಯಾ ಭಾಸಿತ ಹೋತಾ ಹೈ . ಇಸಪ್ರಕಾರ ಇನ್ದ್ರಿಯಾಂ ಅಪನೇ ವಿಷಯೋಂಮೇಂ ಭೀ
ಕ್ರಮಶಃ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ ಹೋನೇಸೇ ಪರೋಕ್ಷಭೂತ ಇನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನ ಹೇಯ ಹೈ ..೫೬..