ಯೇಷಾಂ ಜೀವದವಸ್ಥಾನಿ ಹತಕಾನೀನ್ದ್ರಿಯಾಣಿ, ನ ನಾಮ ತೇಷಾಮುಪಾಧಿಪ್ರತ್ಯಯಂ ದುಃಖಮ್, ಕಿಂತು ಸ್ವಾಭಾವಿಕಮೇವ, ವಿಷಯೇಷು ರತೇರವಲೋಕನಾತ್ . ಅವಲೋಕ್ಯತೇ ಹಿ ತೇಷಾಂ ಸ್ತಮ್ಬೇರಮಸ್ಯ ಕರೇಣುಕುಟ್ಟನೀಗಾತ್ರ- ಸ್ಪರ್ಶ ಇವ, ಸಫ ರಸ್ಯ ಬಡಿಶಾಮಿಷಸ್ವಾದ ಇವ, ಇನ್ದಿರಸ್ಯ ಸಂಕೋಚಸಂಮುಖಾರವಿನ್ದಾಮೋದ ಇವ, ಪತಂಗಸ್ಯ ಪ್ರದೀಪಾರ್ಚೀರೂಪ ಇವ, ಕುರಂಗಸ್ಯ ಮೃಗಯುಗೇಯಸ್ವರ ಇವ, ದುರ್ನಿವಾರೇನ್ದ್ರಿಯವೇದನಾವಶೀಕೃತಾನಾಮಾಸನ್ನನಿಪಾತೇಷ್ವಪಿ ವಿಷಯೇಷ್ವಭಿಪಾತಃ . ಯದಿ ಪುನರ್ನ ತೇಷಾಂ ದುಃಖಂ ಸ್ವಾಭಾವಿಕಮಭ್ಯುಪಗಮ್ಯೇತ ತದೋಪಶಾನ್ತಶೀತಜ್ವರಸ್ಯ ಸಂಸ್ವೇದನಮಿವ, ಪ್ರಹೀಣದಾಹಜ್ವರಸ್ಯಾರನಾಲಪರಿಷೇಕ ಇವ, ನಿವೃತ್ತನೇತ್ರಸಂರಮ್ಭಸ್ಯ ಚ ವಟಾಚೂರ್ಣಾವಚೂರ್ಣನಮಿವ, ವಿನಷ್ಟಕರ್ಣಶೂಲಸ್ಯ ಬಸ್ತಮೂತ್ರಪೂರಣಮಿವ, ರೂಢವ್ರಣಸ್ಯಾಲೇಪನದಾನಮಿವ, ವಿಷಯವ್ಯಾಪಾರೋ ನ ದೃಶ್ಯೇತ . ದೃಶ್ಯತೇ ಚಾಸೌ . ತತಃ ಸ್ವಭಾವಭೂತದುಃಖಯೋಗಿನ ಏವ ಜೀವದಿನ್ದ್ರಿಯಾಃ ಪರೋಕ್ಷಜ್ಞಾನಿನಃ ..೬೪.. ಕಸ್ಮಾದಿತಿ ಚೇತ್ . ಪಞ್ಚೇನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯೇಷು ರತೇರವಲೋಕನಾತ್ . ಜಇ ತಂ ಣ ಸಬ್ಭಾವಂ ಯದಿ ತದ್ದುಃಖಂ ಸ್ವಭಾವೇನ ನಾಸ್ತಿ ಹಿ ಸ್ಫು ಟಂ ವಾವಾರೋ ಣತ್ಥಿ ವಿಸಯತ್ಥಂ ತರ್ಹಿ ವಿಷಯಾರ್ಥಂ ವ್ಯಾಪಾರೋ ನಾಸ್ತಿ ನ ಘಟತೇ . ವ್ಯಾಧಿಸ್ಥಾನಾಮೌಷಧೇಷ್ವಿವ

ಟೀಕಾ : — ಜಿನಕೀ ಹತ (ನಿಕೃಷ್ಟ, ನಿಂದ್ಯ) ಇನ್ದ್ರಿಯಾಂ ಜೀವಿತ (-ವಿದ್ಯಮಾನ) ಹೈಂ, ಉನ್ಹೇಂ ಉಪಾಧಿಕೇ ಕಾರಣ (ಬಾಹ್ಯ ಸಂಯೋಗೋಂಕೇ ಕಾರಣ, ಔಪಾಧಿಕ) ದುಃಖ ನಹೀಂ ಹೈ ಕಿನ್ತು ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಹೀ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉನಕೀ ವಿಷಯೋಂಮೇಂ ರತಿ ದೇಖೀ ಜಾತೀ ಹೈ . ಜೈಸೇ – ಹಾಥೀ ಹಥಿನೀರೂಪೀ ಕುಟ್ಟನೀಕೇ ಶರೀರ- ಸ್ಪರ್ಶಕೀ ಓರ, ಮಛಲೀ ಬಂಸೀಮೇಂ ಫಂಸೇ ಹುಏ ಮಾಂಸಕೇ ಸ್ವಾದಕೀ ಓರ, ಭ್ರಮರ ಬನ್ದ ಹೋ ಜಾನೇವಾಲೇ ಕಮಲಕೇ ಗಂಧಕೀ ಓರ, ಪತಂಗಾ ದೀಪಕಕೀ ಜ್ಯೋತಿಕೇ ರೂಪಕೀ ಓರ ಔರ ಹಿರನ ಶಿಕಾರೀಕೇ ಸಂಗೀತಕೇ ಸ್ವರಕೀ ಓರ ದೌಡತೇ ಹುಏ ದಿಖಾಈ ದೇತೇ ಹೈಂ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ – ದುರ್ನಿವಾರ ಇನ್ದ್ರಿಯವೇದನಾಕೇ ವಶೀಭೂತ ಹೋತೇ ಹುಏ ವೇ ಯದ್ಯಪಿ ವಿಷಯೋಂಕಾ ನಾಶ ಅತಿ ನಿಕಟ ಹೈ (ಅರ್ಥಾತ್ ವಿಷಯ ಕ್ಷಣಿಕ ಹೈಂ) ತಥಾಪಿ, ವಿಷಯೋಂಕೀ ಓರ ದೌಡತೇ ದಿಖಾಈ ದೇತೇ ಹೈಂ . ಔರ ಯದಿ ‘ಉನಕಾ ದುಃಖ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಹೈ’ ಐಸಾ ಸ್ವೀಕಾರ ನ ಕಿಯಾ ಜಾಯೇ ತೋ ಜೈಸೇ — ಜಿಸಕಾ ಶೀತಜ್ವರ ಉಪಶಾಂತ ಹೋ ಗಯಾ ಹೈ, ವಹ ಪಸೀನಾ ಆನೇಕೇ ಲಿಯೇ ಉಪಚಾರ ಕರತಾ ತಥಾ ಜಿಸಕಾ ದಾಹಜ್ವರ ಉತರ ಗಯಾ ಹೈ ವಹ ಕಾಂಜೀಸೇ ಶರೀರಕೇ ತಾಪಕೋ ಉತಾರತಾ ತಥಾ ಜಿಸಕೀ ಆಂಖೋಂಕಾ ದುಃಖ ದೂರ ಹೋ ಗಯಾ ಹೈ ವಹ ವಟಾಚೂರ್ಣ (-ಶಂಖ ಇತ್ಯಾದಿಕಾ ಚೂರ್ಣ) ಆಂಜತಾ ತಥಾ ಜಿಸಕಾ ಕರ್ಣಶೂಲ ನಷ್ಟ ಹೋ ಗಯಾ ಹೋ ವಹ ಕಾನಮೇಂ ಫಿ ರ ಬಕರೇಕಾ ಮೂತ್ರ ಡಾಲತಾ ದಿಖಾಈ ನಹೀಂ ದೇತಾ ಔರ ಜಿಸಕಾ ಘಾವ ಭರ ಜಾತಾ ಹೈ ವಹ ಫಿ ರ ಲೇಪ ಕರತಾ ದಿಖಾಈ ನಹೀಂ ದೇತಾ — ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಉನಕೇ ವಿಷಯ ವ್ಯಾಪಾರ ದೇಖನೇಮೇಂ ನಹೀಂ ಆನಾ ಚಾಹಿಯೇ; ಕಿನ್ತು ಉನಕೇ ವಹ (ವಿಷಯಪ್ರವೃತ್ತಿ) ತೋ ದೇಖೀ ಜಾತೀ ಹೈ . ಇಸಸೇ (ಸಿದ್ಧ ಹುಆ ಕಿ) ಜಿನಕೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಾಂ ಜೀವಿತ ಹೈಂ ಐಸೇ ಪರೋಕ್ಷಜ್ಞಾನಿಯೋಂಕೇ ದುಃಖ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಹೀ ಹೈ .

ಭಾವಾರ್ಥ : — ಪರೋಕ್ಷಜ್ಞಾನಿಯೋಂಕೇ ಸ್ವಭಾವಸೇ ಹೀ ದುಃಖ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉನಕೇ ವಿಷಯೋಂಮೇಂ ರತಿ ವರ್ತತೀ ಹೈ; ಕಭೀ -ಕಭೀ ತೋ ವೇ, ಅಸಹ್ಯ ತೃಷ್ಣಾಕೀ ದಾಹಸೇ (-ತೀವ್ರ ಇಚ್ಛಾರೂಪೀ ದುಃಖಕೇ ಕಾರಣ)

೧೧೨ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-