ಇನ್ದ್ರಿಯಸುಖಭಾಜನೇಷು ಹಿ ಪ್ರಧಾನಾ ದಿವೌಕಸಃ . ತೇಷಾಮಪಿ ಸ್ವಾಭಾವಿಕಂ ನ ಖಲು ಸುಖಮಸ್ತಿ, ಪ್ರತ್ಯುತ ತೇಷಾಂ ಸ್ವಾಭಾವಿಕಂ ದುಃಖಮೇವಾವಲೋಕ್ಯತೇ, ಯತಸ್ತೇ ಪಂಚೇನ್ದ್ರಿಯಾತ್ಮಕಶರೀರಪಿಶಾಚಪೀಡಯಾ ಪರವಶಾ ಭೃಗುಪ್ರಪಾತಸ್ಥಾನೀಯಾನ್ ಮನೋಜ್ಞವಿಷಯಾನಭಿಪತನ್ತಿ ..೭೧..
ಅಥೈವಮಿನ್ದ್ರಿಯಸುಖಸ್ಯ ದುಃಖತಾಯಾಂ ಯುಕ್ತ್ಯಾವತಾರಿತಾಯಾಮಿನ್ದ್ರಿಯಸುಖಸಾಧನೀಭೂತಪುಣ್ಯನಿರ್ವರ್ತಕ- ಶುಭೋಪಯೋಗಸ್ಯ ದುಃಖಸಾಧನೀಭೂತಪಾಪನಿರ್ವರ್ತಕಾಶುಭೋಪಯೋಗವಿಶೇಷಾದವಿಶೇಷತ್ವಮವತಾರಯತಿ — ಣರಣಾರಯತಿರಿಯಸುರಾ ಭಜಂತಿ ಜದಿ ದೇಹಸಂಭವಂ ದುಕ್ಖಂ .
ಸ್ಥಾನೀಯಮಹಾರಣ್ಯೇ ಮಿಥ್ಯಾತ್ವಾದಿಕುಮಾರ್ಗೇ ನಷ್ಟಃ ಸನ್ ಮೃತ್ಯುಸ್ಥಾನೀಯಹಸ್ತಿಭಯೇನಾಯುಷ್ಕರ್ಮಸ್ಥಾನೀಯೇ ಸಾಟಿಕವಿಶೇಷೇ
ಶುಕ್ಲಕೃಷ್ಣಪಕ್ಷಸ್ಥಾನೀಯಶುಕ್ಲಕೃಷ್ಣಮೂಷಕದ್ವಯಛೇದ್ಯಮಾನಮೂಲೇ ವ್ಯಾಧಿಸ್ಥಾನೀಯಮಧುಮಕ್ಷಿಕಾವೇಷ್ಟಿತೇ ಲಗ್ನಸ್ತೇನೈವ
ಟೀಕಾ : — ಇನ್ದ್ರಿಯಸುಖಕೇ ಭಾಜನೋಂಮೇಂ ಪ್ರಧಾನ ದೇವ ಹೈಂ; ಉನಕೇ ಭೀ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಸುಖ ನಹೀಂ ಹೈ, ಉಲಟಾ ಉನಕೇ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ದುಃಖ ಹೀ ದೇಖಾ ಜಾತಾ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ವೇ ಪಂಚೇನ್ದ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಶರೀರರೂಪೀ ಪಿಶಾಚಕೀ ಪೀಡಾಸೇ ಪರವಶ ಹೋನೇಸೇ ೧ಭೃಗುಪ್ರಪಾತಕೇ ಸಮಾನ ಮನೋಜ್ಞ ವಿಷಯೋಂಕೀ ಓರ ದೌಂಡತೇ ಹೈ ..೭೧..
ಇಸಪ್ರಕಾರ ಯುಕ್ತಿಪೂರ್ವಕ ಇನ್ದ್ರಿಯಸುಖಕೋ ದುಃಖರೂಪ ಪ್ರಗಟ ಕರಕೇ, ಅಬ ಇನ್ದ್ರಿಯಸುಖಕೇ ಸಾಧನಭೂತ ಪುಣ್ಯಕೋ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರನೇವಾಲೇ ಶುಭೋಪಯೋಗಕೀ, ದುಃಖಕೇ ಸಾಧನಭೂತ ಪಾಪಕೋ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರನೇವಾಲೇ ಅಶುಭೋಪಯೋಗಸೇ ಅವಿಶೇಷತಾ ಪ್ರಗಟ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : – [ನರನಾರಕತಿರ್ಯಕ್ಸುರಾಃ ] ಮನುಷ್ಯ, ನಾರಕೀ, ತಿರ್ಯಂಚ ಔರ ದೇವ ( – ಸಭೀ) [ಯದಿ ] ಯದಿ [ದೇಹಸಂಭವಂ ] ದೇಹೋತ್ಪನ್ನ [ದುಃಖಂ ] ದುಃಖಕೋ [ಭಜಂತಿ ] ಅನುಭವ ಕರತೇ ಹೈಂ, [ಜೀವಾನಾಂ ] ತೋ ಜೀವೋಂಕಾ [ಸಃ ಉಪಯೋಗಃ ] ವಹ (ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗಸೇ ವಿಲಕ್ಷಣ -ಅಶುದ್ಧ) ಉಪಯೋಗ [ಶುಭಃ ವಾ ಅಶುಭಃ ] ಶುಭ ಔರ ಅಶುಭ — ದೋ ಪ್ರಕಾರಕಾ [ಕಥಂ ಭವತಿ ] ಕೈಸೇ ಹೈ ? (ಅರ್ಥಾತ್ ನಹೀಂ ಹೈ )..೭೨..
ತಿರ್ಯಂಚ -ನಾರಕ -ಸುರ -ನರೋ ಜೋ ದೇಹಗತ ದುಃಖ ಅನುಭವೇ, ತೋ ಜೀವನೋ ಉಪಯೋಗ ಏ ಶುಭ ನೇ ಅಶುಭ ಕಈ ರೀತ ಛೇ ?. ೭೨.
೧. ಭೃಗುಪ್ರಪಾತ = ಅತ್ಯಂತ ದುಃಖಸೇ ಘಬರಾಕರ ಆತ್ಮಘಾತ ಕರನೇಕೇ ಲಿಯೇ ಪರ್ವತಕೇ ನಿರಾಧಾರ ಉಚ್ಚ ಶಿಖರಸೇ ಗಿರನಾ . (ಭೃಗು = ಪರ್ವತಕಾ ನಿರಾಧಾರ ಉಚ್ಚಸ್ಥಾನ – ಶಿಖರ; ಪ್ರಪಾತ = ಗಿರನಾ)