ದುತ್ತರೋತ್ತರಕ್ಷಣಕ್ಷೀಯಮಾಣಕರ್ತೃಕರ್ಮಕ್ರಿಯಾವಿಭಾಗತಯಾ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಂ ಚಿನ್ಮಾತ್ರಂ ಭಾವಮಧಿಗತಸ್ಯ ಜಾತಸ್ಯ
ಮಣೇರಿವಾಕಮ್ಪಪ್ರವೃತ್ತನಿರ್ಮಲಾಲೋಕಸ್ಯಾವಶ್ಯಮೇವ ನಿರಾಶ್ರಯತಯಾ ಮೋಹತಮಃ ಪ್ರಲೀಯತೇ . ಯದ್ಯೇವಂ ಲಬ್ಧೋ ಮಯಾ
ಮೋಹವಾಹಿನೀವಿಜಯೋಪಾಯಃ ..೮೦..
ಶುದ್ಧಚೈತನ್ಯಾನ್ವಯರೂಪಂ ದ್ರವ್ಯಂ ಚೇತಿ . ಇತ್ಥಂಭೂತಂ ದ್ರವ್ಯಗುಣಪರ್ಯಾಯಸ್ವರೂಪಂ ಪೂರ್ವಮರ್ಹದಭಿಧಾನೇ ಪರಮಾತ್ಮನಿ ಜ್ಞಾತ್ವಾ
ಪಶ್ಚಾನ್ನಿಶ್ಚಯನಯೇನ ತದೇವಾಗಮಸಾರಪದಭೂತಯಾಽಧ್ಯಾತ್ಮಭಾಷಯಾ ನಿಜಶುದ್ಧಾತ್ಮಭಾವನಾಭಿಮುಖರೂಪೇಣ ಸವಿಕಲ್ಪಸ್ವ-
ಸಂವೇದನಜ್ಞಾನೇನ ತಥೈವಾಗಮಭಾಷಯಾಧಃಪ್ರವೃತ್ತಿಕರಣಾಪೂರ್ವಕರಣಾನಿವೃತ್ತಿಕರಣಸಂಜ್ಞದರ್ಶನಮೋಹಕ್ಷಪಣಸಮರ್ಥಪರಿಣಾಮ-
ವಿಶೇಷಬಲೇನ ಪಶ್ಚಾದಾತ್ಮನಿ ಯೋಜಯತಿ . ತದನನ್ತರಮವಿಕಲ್ಪಸ್ವರೂಪೇ ಪ್ರಾಪ್ತೇ, ಯಥಾ ಪರ್ಯಾಯಸ್ಥಾನೀಯಮುಕ್ತಾಫಲಾನಿ
ಗುಣಸ್ಥಾನೀಯಂ ಧವಲತ್ವಂ ಚಾಭೇದನಯೇನ ಹಾರ ಏವ, ತಥಾ ಪೂರ್ವೋಕ್ತದ್ರವ್ಯಗುಣಪರ್ಯಾಯಾ ಅಭೇದನಯೇನಾತ್ಮೈವೇತಿ ಭಾವಯತೋ
ದರ್ಶನಮೋಹಾನ್ಧಕಾರಃ ಪ್ರಲೀಯತೇ . ಇತಿ ಭಾವಾರ್ಥಃ ..೮೦.. ಅಥ ಪ್ರಮಾದೋತ್ಪಾದಕಚಾರಿತ್ರಮೋಹಸಂಜ್ಞಶ್ಚೌರೋಽಸ್ತೀತಿ
ಮತ್ವಾಽಽಪ್ತಪರಿಜ್ಞಾನಾದುಪಲಬ್ಧಸ್ಯ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಚಿನ್ತಾಮಣೇಃ ರಕ್ಷಣಾರ್ಥಂ ಜಾಗರ್ತೀತಿ ಕಥಯತಿ — ಜೀವೋ ಜೀವಃ ಕರ್ತಾ .
ಜಾನನೇ ಪರ, ಉಸಕೇ ಉತ್ತರೋತ್ತರ ಕ್ಷಣಮೇಂ ಕರ್ತಾ -ಕರ್ಮ -ಕ್ರಿಯಾಕಾ ವಿಭಾಗ ಕ್ಷಯಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಜಾತಾ ಹೈ
ಇಸಲಿಯೇ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಚಿನ್ಮಾತ್ರ ಭಾವಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ; ಔರ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಮಣಿಕೀ ಭಾಂತಿ ಜಿಸಕಾ ನಿರ್ಮಲ
ಪ್ರಕಾಶ ಅಕಮ್ಪರೂಪಸೇ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ ಹೈ ಐಸೇ ಉಸ (ಚಿನ್ಮಾತ್ರ ಭಾವಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ) ಜೀವಕೇ ಮೋಹಾನ್ಧಕಾರ
ನಿರಾಶ್ರಯತಾಕೇ ಕಾರಣ ಅವಶ್ಯಮೇವ ಪ್ರಲಯಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ .
ಯದಿ ಐಸಾ ಹೈ ತೋ ಮೈಂನೇ ಮೋಹಕೀ ಸೇನಾಕೋ ಜೀತನೇಕಾ ಉಪಾಯ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರ ಲಿಯಾ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಅರಹಂತ ಭಗವಾನ ಔರ ಅಪನಾ ಆತ್ಮಾ ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಸಮಾನ ಹೈ . ಅರಹಂತ ಭಗವಾನ
ಮೋಹ -ರಾಗ -ದ್ವೇಷರಹಿತ ಹೋನೇಸೇ ಉನಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಅತ್ಯನ್ತ ಸ್ಪಷ್ಟ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಯದಿ ಜೀವ ದ್ರವ್ಯ -ಗುಣ-
ಪರ್ಯಾಯ ರೂಪಸೇ ಉಸ (ಅರಹಂತ ಭಗವಾನಕೇ) ಸ್ವರೂಪಕೋ ಮನಕೇ ದ್ವಾರಾ ಪ್ರಥಮ ಸಮಝ ಲೇ ತೋ ‘‘ಯಹ
ಜೋ ಆತ್ಮಾ, ಆತ್ಮಾಕಾ ಏಕರೂಪ (-ಕಥಂಚಿತ್ ಸದೃಶ) ತ್ರೈಕಾಲಿಕ ಪ್ರವಾಹ ಹೈ ಸೋ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ, ಉಸಕಾ
ಜೋ ಏಕರೂಪ ರಹನೇವಾಲಾ ಚೈತನ್ಯರೂಪ ವಿಶೇಷಣ ಹೈ ಸೋ ಗುಣ ಹೈ ಔರ ಉಸ ಪ್ರವಾಹಮೇಂ ಜೋ ಕ್ಷಣವರ್ತೀ
ವ್ಯತಿರೇಕ ಹೈಂ ಸೋ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೈಂ’’ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಅಪನಾ ಆತ್ಮಾ ಭೀ ದ್ರವ್ಯ -ಗುಣ -ಪರ್ಯಾಯರೂಪಸೇ ಮನಕೇ ದ್ವಾರಾ
ಜ್ಞಾನಮೇಂ ಆತಾ ಹೈ . ಇಸಪ್ರಕಾರ ತ್ರೈಕಾಲಿಕ ನಿಜ ಆತ್ಮಾಕೋ ಮನಕೇ ದ್ವಾರಾ ಜ್ಞಾನಮೇಂ ಲೇಕರ — ಜೈಸೇ
ಮೋತಿಯೋಂಕೋ ಔರ ಸಫೇ ದೀಕೋ ಹಾರಮೇಂ ಹೀ ಅನ್ತರ್ಗತ ಕರಕೇ ಮಾತ್ರ ಹಾರ ಹೀ ಜಾನಾ ಜಾತಾ ಹೈ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ —
ಆತ್ಮಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ಔರ ಚೈತನ್ಯ -ಗುಣಕೋ ಆತ್ಮಾಮೇಂ ಹೀ ಅನ್ತರ್ಗರ್ಭಿತ ಕರಕೇ ಕೇವಲ ಆತ್ಮಾಕೋ ಜಾನನೇ
ಪರ ಪರಿಣಾಮೀ -ಪರಿಣಾಮ -ಪರಿಣತಿಕೇ ಭೇದಕಾ ವಿಕಲ್ಪ ನಷ್ಟ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಜೀವ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ
ಚಿನ್ಮಾತ್ರ ಭಾವಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಔರ ಉಸಸೇ ದರ್ಶನಮೋಹ ನಿರಾಶ್ರಯ ಹೋತಾ ಹುಆ ನಷ್ಟ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ .
ಯದಿ ಐಸಾ ಹೈ ತೋ ಮೈಂನೇ ಮೋಹಕೀ ಸೇನಾ ಪರ ವಿಜಯ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರನೇಕಾ ಉಪಾಯ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರ ಲಿಯಾ ಹೈ,
— ಐಸಾ ಕಹಾ ಹೈ ..೮೦..
೧೩೮ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-