ಇಹ ಖಲು ಯದನಾರಬ್ಧಸ್ವಭಾವಭೇದಮುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯತ್ರಯೇಣ ಗುಣಪರ್ಯಾಯದ್ವಯೇನ ಚ ಯಲ್ಲಕ್ಷ್ಯತೇ ತದ್
ದ್ರವ್ಯಮ್ . ತತ್ರ ಹಿ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸ್ವಭಾವೋಽಸ್ತಿತ್ವಸಾಮಾನ್ಯಾನ್ವಯಃ . ಅಸ್ತಿತ್ವಂ ಹಿ ವಕ್ಷ್ಯತಿ ದ್ವಿವಿಧಂ
– ಸ್ವರೂಪಾಸ್ತಿತ್ವಂ ಸಾದೃಶ್ಯಾಸ್ತಿತ್ವಂ ಚೇತಿ . ತತ್ರೋತ್ಪಾದಃ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಃ, ವ್ಯಯಃ ಪ್ರಚ್ಯವನಂ, ಧ್ರೌವ್ಯಮವಸ್ಥಿತಿಃ .
ಗುಣಾ ವಿಸ್ತಾರವಿಶೇಷಾಃ . ತೇ ದ್ವಿವಿಧಾಃ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾತ್ಮಕತ್ವಾತ್ . ತತ್ರಾಸ್ತಿತ್ವಂ ನಾಸ್ತಿತ್ವ-
ಮೇಕತ್ವಮನ್ಯತ್ವಂ ದ್ರವ್ಯತ್ವಂ ಪರ್ಯಾಯತ್ವಂ ಸರ್ವಗತತ್ವಮಸರ್ವಗತತ್ವಂ ಸಪ್ರದೇಶತ್ವಮಪ್ರದೇಶತ್ವಂ ಮೂರ್ತತ್ವಮಮೂರ್ತತ್ವಂ
ಸಕ್ರಿ ಯತ್ವಮಕ್ರಿ ಯತ್ವಂ ಚೇತನತ್ವಮಚೇತನತ್ವಂ ಕರ್ತೃತ್ವಮಕರ್ತೃತ್ವಂ ಭೋಕ್ತೃತ್ವಮಭೋಕ್ತೃತ್ವಮಗುರುಲಘುತ್ವಂ ಚೇತ್ಯಾದಯಃ
ಸಾಮಾನ್ಯಗುಣಾಃ, ಅವಗಾಹಹೇತುತ್ವಂ ಗತಿನಿಮಿತ್ತತಾ ಸ್ಥಿತಿಕಾರಣತ್ವಂ ವರ್ತನಾಯತನತ್ವಂ ರೂಪಾದಿಮತ್ತಾ
ಚೇತನತ್ವಮಿತ್ಯಾದಯೋ ವಿಶೇಷಗುಣಾಃ . ಪರ್ಯಾಯಾ ಆಯತವಿಶೇಷಾಃ . ತೇ ಪೂರ್ವಮೇವೋಕ್ತಾಶ್ಚತುರ್ವಿಧಾಃ .
ಕೇವಲಜ್ಞಾನೋತ್ಪತ್ತಿಪ್ರಸ್ತಾವೇ ಶುದ್ಧಾತ್ಮರುಚಿಪರಿಚ್ಛಿತ್ತಿನಿಶ್ಚಲಾನುಭೂತಿರೂಪಕಾರಣಸಮಯಸಾರಪರ್ಯಾಯಸ್ಯ ವಿನಾಶೇ ಸತಿ
ಶುದ್ಧಾತ್ಮೋಪಲಮ್ಭವ್ಯಕ್ತಿರೂಪಕಾರ್ಯಸಮಯಸಾರಸ್ಯೋತ್ಪಾದಃ ಕಾರಣಸಮಯಸಾರಸ್ಯ ವ್ಯಯಸ್ತದುಭಯಾಧಾರಭೂತಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯ-
ತ್ವೇನ ಧ್ರೌವ್ಯಂ ಚ . ತಥಾನನ್ತಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣಾಃ, ಗತಿಮಾರ್ಗಣಾವಿಪಕ್ಷಭೂತಸಿದ್ಧಗತಿಃ, ಇನ್ದ್ರಿಯಮಾರ್ಗಣಾವಿಪಕ್ಷ-
ಭೂತಾತೀನ್ದ್ರಿಯತ್ವಾದಿಲಕ್ಷಣಾಃ ಶುದ್ಧಪರ್ಯಾಯಾಶ್ಚ ಭವನ್ತೀತಿ . ಯಥಾ ಶುದ್ಧಸತ್ತಯಾ ಸಹಾಭಿನ್ನಂ ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ
ಪೂರ್ವೋಕ್ತೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯೈರ್ಗುಣಪರ್ಯಾಯೈಶ್ಚ ಸಹ ಸಂಜ್ಞಾಲಕ್ಷಣಪ್ರಯೋಜನಾದಿಭೇದೇಽಪಿ ಸತಿ ತೈಃ ಸಹ ಸತ್ತಾಭೇದಂ ನ
ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ ]
ಜ್ಞೇಯತತ್ತ್ವ -ಪ್ರಜ್ಞಾಪನ
೧೭೧
ಟೀಕಾ : — ಯಹಾಂ (ಇಸ ವಿಶ್ವಮೇಂ) ಜೋ, ಸ್ವಭಾವಭೇದ ಕಿಯೇ ಬಿನಾ, ೧ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯತ್ರಯಸೇ
ಔರ ೨ಗುಣಪರ್ಯಾಯದ್ವಯಸೇ ೩ಲಕ್ಷಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, ವಹ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ . ಇನಮೇಂಸೇ (-ಸ್ವಭಾವ, ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ, ಧ್ರೌವ್ಯ,
ಗುಣ ಔರ ಪರ್ಯಾಯಮೇಂಸೇ) ದ್ರವ್ಯಕಾ ಸ್ವಭಾವ ವಹ ೪ಅಸ್ತಿತ್ವಸಾಮಾನ್ಯರೂಪ ಅನ್ವಯ ಹೈ; ಅಸ್ತಿತ್ವ ದೋ
ಪ್ರಕಾರಕಾ ಕಹೇಂಗೇ : — ೧ – ಸ್ವರೂಪ -ಅಸ್ತಿತ್ವ . ೨ – ಸಾದೃಶ್ಯ -ಅಸ್ತಿತ್ವ . ಉತ್ಪಾದ ವಹ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವ (ಪ್ರಗಟ
ಹೋನಾ – ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನಾ) ಹೈ; ವ್ಯಯ ವಹ ಪ್ರಚ್ಯುತಿ (ಅರ್ಥಾತ್ ಭ್ರಷ್ಟ, – ನಷ್ಟ ಹೋನಾ) ಹೈ; ಧ್ರೌವ್ಯ ವಹ ಅವಸ್ಥಿತಿ
(ಠಿಕಾನಾ) ಹೈ; ಗುಣ ವಹ ವಿಸ್ತಾರವಿಶೇಷ ಹೈಂ . ವೇ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಹೋನೇಸೇ ದೋ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಹೈಂ . ಇನಮೇಂ,
ಅಸ್ತಿತ್ವ, ನಾಸ್ತಿತ್ವ, ಏಕತ್ವ, ಅನ್ಯತ್ವ, ದ್ರವ್ಯತ್ವ, ಪರ್ಯಾಯತ್ವ, ಸರ್ವಗತತ್ವ, ಅಸರ್ವಗತತ್ವ, ಸಪ್ರದೇಶತ್ವ,
ಅಪ್ರದೇಶತ್ವ, ಮೂರ್ತತ್ವ, ಅಮೂರ್ತತ್ವ, ಸಕ್ರಿಯತ್ವ, ಅಕ್ರಿಯತ್ವ, ಚೇತನತ್ವ, ಅಚೇತನತ್ವ, ಕರ್ತೃತ್ವ, ಅಕರ್ತೃತ್ವ,
ಭೋಕ್ತೃತ್ವ, ಅಭೋಕ್ತೃತ್ವ, ಅಗುರುಲಘುತ್ವ, ಇತ್ಯಾದಿ ಸಾಮಾನ್ಯಗುಣ ಹೈಂ; ಅವಗಾಹಹೇತುತ್ವ, ಗತಿನಿಮಿತ್ತತಾ,
ಸ್ಥಿತಿಕಾರಣತ್ವ, ವರ್ತನಾಯತನತ್ವ, ರೂಪಾದಿಮತ್ತ್ವ, ಚೇತನತ್ವ ಇತ್ಯಾದಿ ವಿಶೇಷ ಗುಣ ಹೈಂ . ಪರ್ಯಾಯ ಆಯತವಿಶೇಷ
ಹೈಂ . ವೇ ಪೂರ್ವ ಹೀ (೯೩ ವೀಂ ಗಾಥಾ ಕೀ ಟೀಕಾಮೇಂ) ಕಥಿತ ಚಾರ ಪ್ರಕಾರಕೀ ಹೈಂ .
೧. ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯತ್ರಯ = ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯ – ಯಹ ತ್ರಿಪುಟೀ (ತೀನೋಂಕಾ ಸಮೂಹ) .
೨. ಗುಣಪರ್ಯಾಯದ್ವಯ = ಗುಣ ಔರ ಪರ್ಯಾಯ – ಯಹ ಯುಗಲ (ದೋನೋಂಕಾ ಸಮೂಹ)
೩. ಲಕ್ಷಿತ ಹೋತಾ ಹೈ = ಲಕ್ಷ್ಯರೂಪ ಹೋತಾ ಹೈ, ಪಹಿಚಾನಾ ಜಾತಾ ಹೈ . [ (೧) ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯ ತಥಾ (೨) ಗುಣಪರ್ಯಾಯ
ವೇ ಲಕ್ಷಣ ಹೈಂ ಔರ ದ್ರವ್ಯ ವಹ ಲಕ್ಷ್ಯ ಹೈ . ]
೪. ಅಸ್ತಿತ್ವಸಾಮಾನ್ಯರೂಪ ಅನ್ವಯ = ‘ಹೈ, ಹೈ, ಹೈ’ ಐಸಾ ಏಕರೂಪ ಭಾವ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಹೈ . (ಅನ್ವಯ = ಏಕರೂಪತಾ
ಸದೃಶಭಾವ .)