ಸತಃ ಸತ್ತಾಯಾಶ್ಚ ನ ತಾವದ್ಯುತಸಿದ್ಧತ್ವೇನಾರ್ಥಾನ್ತರತ್ವಂ, ತಯೋರ್ದಣ್ಡದಣ್ಡಿವದ್ಯುತಸಿದ್ಧಸ್ಯಾದರ್ಶನಾತ್ . ಅಯುತ-
ಸಿದ್ಧತ್ವೇನಾಪಿ ನ ತದುಪಪದ್ಯತೇ . ಇಹೇದಮಿತಿ ಪ್ರತೀತೇರುಪಪದ್ಯತ ಇತಿ ಚೇತ್ ಕಿಂನಿಬನ್ಧನಾ ಹೀಹೇದಮಿತಿ
ಪ್ರತೀತಿಃ . ಭೇದನಿಬನ್ಧನೇತಿ ಚೇತ್ ಕೋ ನಾಮ ಭೇದಃ . ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಅತಾದ್ಭಾವಿಕೋ ವಾ . ನ
ತಾವತ್ಪ್ರಾದೇಶಿಕಃ, ಪೂರ್ವಮೇವ ಯುತಸಿದ್ಧತ್ವಸ್ಯಾಪಸಾರಣಾತ್ . ಅತಾದ್ಭಾವಿಕಶ್ಚೇತ್ ಉಪಪನ್ನ ಏವ, ಯದ್ ದ್ರವ್ಯಂ
ತನ್ನ ಗುಣ ಇತಿ ವಚನಾತ್ . ಅಯಂ ತು ನ ಖಲ್ವೇಕಾನ್ತೇನೇಹೇದಮಿತಿ ಪ್ರತೀತೇರ್ನಿಬನ್ಧನಂ,
ಏವ ಭವತಿ, ನ ಚ ಭಿನ್ನಸತ್ತಾಸಮವಾಯಾತ್ . ಅಥವಾ ಯಥಾ ದ್ರವ್ಯಂ ಸ್ವಭಾವತಃ ಸಿದ್ಧಂ ತಥಾ ತಸ್ಯ ಯೋಽಸೌ
ಸತ್ತಾಗುಣಃ ಸೋಽಪಿ ಸ್ವಭಾವಸಿದ್ಧ ಏವ . ಕಸ್ಮಾದಿತಿ ಚೇತ್ . ಸತ್ತಾದ್ರವ್ಯಯೋಃ ಸಂಜ್ಞಾಲಕ್ಷಣಪ್ರಯೋಜನಾದಿಭೇದೇಽಪಿ
ದಣ್ಡದಣ್ಡಿವದ್ಭಿನ್ನಪ್ರದೇಶಾಭಾವಾತ್ . ಇದಂ ಕೇ ಕಥಿತವನ್ತಃ . ಜಿಣಾ ತಚ್ಚದೋ ಸಮಕ್ಖಾದಾ ಜಿನಾಃ ಕರ್ತಾರಃ ತತ್ತ್ವತಃ
ಸಮ್ಯಗಾಖ್ಯಾತವನ್ತಃ ಕಥಿತವನ್ತಃ ಸಿದ್ಧಂ ತಹ ಆಗಮದೋ ಸನ್ತಾನಾಪೇಕ್ಷಯಾ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕನಯೇನಾನಾದಿನಿಧನಾಗಮಾದಪಿ
ತಥಾ ಸಿದ್ಧಂ ಣೇಚ್ಛದಿ ಜೋ ಸೋ ಹಿ ಪರಸಮಓ ನೇಚ್ಛತಿ ನ ಮನ್ಯತೇ ಯ ಇದಂ ವಸ್ತುಸ್ವರೂಪಂ ಸ ಹಿ ಸ್ಫು ಟಂ ಪರಸಮಯೋ
೧೮೪ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
ಪ್ರಥಮ ತೋ ೧ಸತ್ಸೇ ೨ಸತ್ತಾಕೀ ೩ಯುತಸಿದ್ಧತಾಸೇ ಅರ್ಥಾನ್ತರತ್ವ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ದಣ್ಡ ಔರ ದಣ್ಡೀಕೀ
ಭಾಂತಿ ಉನಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ಯುತಸಿದ್ಧತಾ ದಿಖಾಈ ನಹೀಂ ದೇತೀ . (ದೂಸರೇ) ಅಯುತಸಿದ್ಧತಾಸೇ ಭೀ ವಹ
(ಅರ್ಥಾನ್ತರತ್ವ) ನಹೀಂ ಬನತಾ . ‘ಇಸಮೇಂ ಯಹ ಹೈ (ಅರ್ಥಾತ್ ದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಸತ್ತಾ ಹೈ)’ ಐಸೀ ಪ್ರತೀತಿ ಹೋತೀ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ
ವಹ ಬನ ಸಕತಾ ಹೈ, — ಐಸಾ ಕಹಾ ಜಾಯ ತೋ (ಪೂಛತೇ ಹೈಂ ಕಿ) ‘ಇಸಮೇಂ ಯಹ ಹೈ’ ಐಸೀ ಪ್ರತೀತಿ ಕಿಸಕೇ
ಆಶ್ರಯ (-ಕಾರಣ) ಸೇ ಹೋತೀ ಹೈ ? ಯದಿ ಐಸಾ ಕಹಾ ಜಾಯ ಕಿ ಭೇದಕೇ ಆಶ್ರಯಸೇ (ಅರ್ಥಾತ್ ದ್ರವ್ಯ ಔರ
ಸತ್ತಾಮೇಂ ಭೇದ ಹೋನೇಸೇ) ಹೋತೀ ಹೈ ತೋ, ವಹ ಕೌನಸಾ ಭೇದ ಹೈ ? ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಯಾ ಅತಾದ್ಭಾವಿಕ ? ೪ಪ್ರಾದೇಶಿಕ
ತೋ ಹೈ ನಹೀಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಯುತಸಿದ್ಧತ್ವ ಪಹಲೇ ಹೀ ರದ್ದ (ನಷ್ಟ, ನಿರರ್ಥಕ) ಕರ ದಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ, ಔರ ಯದಿ
೫ಅತಾದ್ಭಾವಿಕ ಕಹಾ ಜಾಯ ತೋ ವಹ ಉಪಪನ್ನ ಹೀ (ಠೀಕ ಹೀ) ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಐಸಾ (ಶಾಸ್ತ್ರಕಾ) ವಚನ
ಹೈ ಕಿ ‘ಜೋ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ ವಹ ಗುಣ ನಹೀಂ ಹೈ .’ ಪರನ್ತು (ಯಹಾಂ ಭೀ ಯಹ ಧ್ಯಾನಮೇಂ ರಖನಾ ಕಿ) ಯಹ ಅತಾದ್ಭಾವಿಕ
ಭೇದ ‘ಏಕಾನ್ತಸೇ ಇಸಮೇಂ ಯಹ ಹೈ’ ಐಸೀ ಪ್ರತೀತಿಕಾ ಆಶ್ರಯ (ಕಾರಣ) ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ
೧. ಸತ್ = ಅಸ್ತಿತ್ವವಾನ್ ಅರ್ಥಾತ್ ದ್ರವ್ಯ .೨. ಸತ್ತಾ = ಅಸ್ತಿತ್ವ (ಗುಣ) .
೩. ಯುತಸಿದ್ಧ = ಜುಡಕರ ಸಿದ್ಧ ಹುಆ; ಸಮವಾಯಸೇ – ಸಂಯೋಗಸೇ ಸಿದ್ಧ ಹುಆ . [ಜೈಸೇ ಲಾಠೀ ಔರ ಮನುಷ್ಯಕೇ ಭಿನ್ನ ಹೋನೇ
ಪರ ಭೀ ಲಾಠೀಕೇ ಯೋಗಸೇ ಮನುಷ್ಯ ‘ಲಾಠೀವಾಲಾ’ ಹೋತಾ ಹೈ, ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಸತ್ತಾ ಔರ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಅಲಗ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ
ಸತ್ತಾಕೇ ಯೋಗಸೇ ದ್ರವ್ಯ ‘ಸತ್ತಾವಾಲಾ’ (‘ಸತ್’) ಹುಆ ಹೈ ಐಸಾ ನಹೀಂ ಹೈ . ಲಾಠೀ ಔರ ಮನುಷ್ಯಕೀ ಭಾಂತಿ ಸತ್ತಾ ಔರ
ದ್ರವ್ಯ ಅಲಗ ದಿಖಾಈ ಹೀ ನಹೀಂ ದೇತೇ . ಇಸಪ್ರಕಾರ ‘ಲಾಠೀ’ ಔರ ಲಾಠೀವಾಲೇ’ ಕೀ ಭಾಂತಿ ‘ಸತ್ತಾ’ ಔರ ‘ಸತ್’ಕೇ
ಸಂಬಂಧಮೇಂ ಯುತಸಿದ್ಧತಾ ನಹೀಂ ಹೈ . ]
೪. ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಸತ್ತಾಮೇಂ ಪ್ರದೇಶಭೇದ ನಹೀಂ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಪ್ರದೇಶಭೇದ ಹೋ ತೋ ಯುತಸಿದ್ಧತ್ವ ಆಯೇ, ಜಿಸಕೋ ಪಹಲೇ ಹೀ ರದ್ದ ಕರಕೇ
ಬತಾಯಾ ಹೈ .
೫. ದ್ರವ್ಯ ವಹ ಗುಣ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ಗುಣ ವಹ ದ್ರವ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ, – ಐಸೇ ದ್ರವ್ಯ -ಗುಣಕೇ ಭೇದಕೋ (ಗುಣ -ಗುಣೀ -ಭೇದಕೋ)
ಅತಾದ್ಭಾವಿಕ (ತದ್ರೂಪ ನ ಹೋನೇರೂಪ) ಭೇದ ಕಹತೇ ಹೈಂ . ಯದಿ ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಸತ್ತಾಮೇಂ ಐಸಾ ಭೇದ ಕಹಾ ಜಾಯ ತೋ ವಹ
ಯೋಗ್ಯ ಹೀ ಹೈ .