ನ ಖಲು ಸರ್ಗಃ ಸಂಹಾರಮನ್ತರೇಣ, ನ ಸಂಹಾರೋ ವಾ ಸರ್ಗಮನ್ತರೇಣ, ನ ಸೃಷ್ಟಿಸಂಹಾರೌ ಸ್ಥಿತಿ- ಮನ್ತರೇಣ, ನ ಸ್ಥಿತಿಃ ಸರ್ಗಸಂಹಾರಮನ್ತರೇಣ . ಯ ಏವ ಹಿ ಸರ್ಗಃ ಸ ಏವ ಸಂಹಾರಃ, ಯ ಏವ ಸಂಹಾರಃ ಸ ಏವ ಸರ್ಗಃ, ಯಾವೇವ ಸರ್ಗಸಂಹಾರೌ ಸೈವ ಸ್ಥಿತಿಃ, ಯೈವ ಸ್ಥಿತಿಸ್ತಾವೇವ ಸರ್ಗಸಂಹಾರಾವಿತಿ . ತಥಾ ಹಿ — ಯ ಏವ ಕುಮ್ಭಸ್ಯ ಸರ್ಗಃ ಸ ಏವ ಮೃತ್ಪಿಣ್ಡಸ್ಯ ಸಂಹಾರಃ, ಭಾವಸ್ಯ ಭಾವಾನ್ತರಾಭಾವಸ್ವಭಾವೇನಾವಭಾಸನಾತ್ . ಯ ಏವ ಚ ಮೃತ್ಪಿಣ್ಡಸ್ಯ ಸಂಹಾರಃ ಸ ಏವ ಕುಮ್ಭಸ್ಯ ಸರ್ಗಃ, ಅಭಾವಸ್ಯ ಭಾವಾನ್ತರಭಾವಸ್ವಭಾವೇನಾವ- ಭಾಸನಾತ್ . ಯೌ ಚ ಕುಮ್ಭಪಿಣ್ಡಯೋಃ ಸರ್ಗಸಂಹಾರೌ ಸೈವ ಮೃತ್ತಿಕಾಯಾಃ ಸ್ಥಿತಿಃ, ❃ವ್ಯತಿರೇಕಾಣಾಮನ್ವಯಾ- ಸತ್ತಾಲಕ್ಷಣವಿವರಣಮುಖ್ಯತಯಾ ದ್ವಿತೀಯಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ . ಅಥೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಾಂ ಪರಸ್ಪರಸಾಪೇಕ್ಷತ್ವಂ ದರ್ಶಯತಿ — ಣ ಭವೋ ಭಂಗವಿಹೀಣೋ ನಿರ್ದೋಷಪರಮಾತ್ಮರುಚಿರೂಪಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಪರ್ಯಾಯಸ್ಯ ಭವ ಉತ್ಪಾದಃ ತದ್ವಿಪರೀತಮಿಥ್ಯಾತ್ವಪರ್ಯಾಯಸ್ಯ ಭಙ್ಗಂ ವಿನಾ ನ ಭವತಿ . ಕಸ್ಮಾತ್ . ಉಪಾದಾನಕಾರಣಾಭಾವಾತ್, ಮೃತ್ಪಿಣ್ಡಭಙ್ಗಾಭಾವೇ ಘಟೋತ್ಪಾದ ಇವ . ದ್ವಿತೀಯಂ ಚ ಕಾರಣಂ ಮಿಥ್ಯಾತ್ವಪರ್ಯಾಯಭಙ್ಗಸ್ಯ ಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಪರ್ಯಾಯರೂಪೇಣ ಪ್ರತಿಭಾಸನಾತ್ . ತದಪಿ ಕಸ್ಮಾತ್ . ‘‘ಭಾವಾನ್ತರ- ಸ್ವಭಾವರೂಪೋ ಭವತ್ಯಭಾವ’’ ಇತಿ ವಚನಾತ್ . ಘಟೋತ್ಪಾದರೂಪೇಣ ಮೃತ್ಪಿಣ್ಡಭಙ್ಗ ಇವ . ಯದಿ ಪುನರ್ಮಿಥ್ಯಾತ್ವಪರ್ಯಾಯ- ಭಙ್ಗಸ್ಯ ಸಮ್ಯಕ್ತ್ವೋಪಾದಾನಕಾರಣಭೂತಸ್ಯಾಭಾವೇಽಪಿ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಾನುಭೂತಿರುಚಿರೂಪಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಸ್ಯೋತ್ಪಾದೋ ಭವತಿ, ತರ್ಹ್ಯುಪಾದಾನಕಾರಣರಹಿತಾನಾಂ ಖಪುಷ್ಪಾದೀನಾಮಪ್ಯುತ್ಪಾದೋ ಭವತು . ನ ಚ ತಥಾ . ಭಂಗೋ ವಾ ಣತ್ಥಿ ಸಂಭವವಿಹೀಣೋ
ಟೀಕಾ : — ವಾಸ್ತವಮೇಂ ೧ಸರ್ಗ ೨ಸಂಹಾರಕೇ ಬಿನಾ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಔರ ಸಂಹಾರ ಸರ್ಗಕೇ ಬಿನಾ ನಹೀಂ ಹೋತಾ; ೩ಸೃಷ್ಟಿ ಔರ ಸಂಹಾರ ೪ಸ್ಥಿತಿ (ಧ್ರೌವ್ಯ) ಕೇ ಬಿನಾ ನಹೀಂ ಹೋತೇ, ಸ್ಥಿತಿ ಸರ್ಗ ಔರ ಸಂಹಾರಕೇ ಬಿನಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ .
ಜೋ ಸರ್ಗ ಹೈ ವಹೀ ಸಂಹಾರ ಹೈ, ಜೋ ಸಂಹಾರ ಹೈ ವಹೀ ಸರ್ಗ ಹೈ; ಜೋ ಸರ್ಗ ಔರ ಸಂಹಾರ ಹೈ ವಹೀ ಸ್ಥಿತಿ ಹೈ; ಜೋ ಸ್ಥಿತಿ ಹೈ ವಹೀ ಸರ್ಗ ಔರ ಸಂಹಾರ ಹೈ . ವಹ ಇಸಪ್ರಕಾರ : — ಜೋ ಕುಮ್ಭಕಾ ಸರ್ಗ ಹೈ ವಹೀ ಭಾವ ಅನ್ಯಭಾವಕೇ ಅಭಾವರೂಪ ಸ್ವಭಾವಸೇ ಪ್ರಕಾಶಿತ ಹೈ – ದಿಖಾಈ ದೇತಾ ಹೈ .) ಔರ ಜೋ ಮೃತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡಕಾ ಸಂಹಾರ ಹೈ ವಹೀ ಕುಮ್ಭಕಾ ಸರ್ಗ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಅಭಾವಕಾ ಭಾವಾನ್ತರಕೇ ಭಾವಸ್ವಭಾವಸೇ ಅವಭಾಸನ ಹೈ; (ಅರ್ಥಾತ್ ನಾಶ ಅನ್ಯಭಾವಕೇ ಉತ್ಪಾದರೂಪ ಸ್ವಭಾವಸೇ ಪ್ರಕಾಶಿತ ಹೈ .)
ಔರ ಜೋ ಕುಮ್ಭಕಾ ಸರ್ಗ ಔರ ಪಿಣ್ಡಕಾ ಸಂಹಾರ ಹೈ ವಹೀ ಮೃತ್ತಿಕಾಕೀ ಸ್ಥಿತಿ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ❃‘ವ್ಯತಿರೇಕಮುಖೇನ.....ಕ್ರಮಣಾತ್’ ಕೇ ಸ್ಥಾನ ಪರ ನಿಮ್ನ ಪ್ರಕಾರ ಪಾಠ ಚಾಹಿಯೇ ಐಸಾ ಲಗತಾ ಹೈ, ‘‘ವ್ಯತಿರೇಕಾಣಾಮನ್ವಯಾನತಿಕ್ರಮಣಾತ್ . ಯೈವ ಚ ಮೃತ್ತಿಕಾಯಾಃ ಸ್ಥಿತಿಸ್ತಾವೇವ ಕುಮ್ಭಪಿಣ್ಡಯೋಃ ಸರ್ಗಸಂಹಾರೌ,
ವ್ಯತಿರೇಕಮುಖೇನೈವಾನ್ವಯಸ್ಯ ಪ್ರಕಾಶನಾತ್ .’’ ಹಿನ್ದೀ ಅನುವಾದ ಇಸ ಸಂಶೋಧಿತ ಪಾಠಾನುಸಾರ ಕಿಯಾ ಹೈ .
೧೯೦ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
೫ಮೃತಿಕಾಪಿಣ್ಡಕಾ ಸಂಹಾರ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಭಾವಕಾ ಭಾವಾನ್ತರಕೇ ಅಭಾವಸ್ವಭಾವಸೇ ಅವಭಾಸನ ಹೈ . (ಅರ್ಥಾತ್
೧. ಸರ್ಗ = ಉತ್ಪಾದ, ಉತ್ಪತ್ತಿ . ೨. ಸಂಹಾರ = ವ್ಯಯ, ನಾಶ .
೩. ಸೃಷ್ಟಿ = ಉತ್ಪತ್ತಿ . ೪. ಸ್ಥಿತಿ = ಸ್ಥಿತ ರಹನಾ; ಧ್ರುವ ರಹನಾ, ಧ್ರೌವ್ಯ .
೫. ಮೃತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡ = ಮಿಟ್ಟೀಕಾ ಪಿಣ್ಡ .