ಪರ್ಯಾಯದ್ರವ್ಯತ್ವೇಷು ಪ್ರತ್ಯೇಕವರ್ತೀನ್ಯಪ್ಯುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಿ ತ್ರಿಸ್ವಭಾವಸ್ಪರ್ಶಿನಿ ದ್ರವ್ಯೇ ಸಾಮಸ್ತ್ಯೇನೈಕ-
ಸಮಯ ಏವಾವಲೋಕ್ಯನ್ತೇ . ಯಥೈವ ಚ ವರ್ಧಮಾನಪಿಣ್ಡಮೃತ್ತಿಕಾತ್ವವರ್ತೀನ್ಯುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಿ ಮೃತ್ತಿಕೈವ,
ನ ವಸ್ತ್ವನ್ತರಂ; ತಥೈವೋತ್ತರಪ್ರಾಕ್ತನಪರ್ಯಾಯದ್ರವ್ಯತ್ವವರ್ತೀನ್ಯಪ್ಯುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಿ ದ್ರವ್ಯಮೇವ, ನ ಖಲ್ವ-
ರ್ಥಾನ್ತರಮ್ ..೧೦೨..
ಅಥ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣ್ಯನೇಕದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯದ್ವಾರೇಣ ಚಿನ್ತಯತಿ —
ಪಾಡುಬ್ಭವದಿ ಯ ಅಣ್ಣೋ ಪಜ್ಜಾಓ ಪಜ್ಜಓ ವಯದಿ ಅಣ್ಣೋ .
ದವ್ವಸ್ಸ ತಂ ಪಿ ದವ್ವಂ ಣೇವ ಪಣಟ್ಠಂ ಣ ಉಪ್ಪಣ್ಣಂ ..೧೦೩..
ಪ್ರಾದುರ್ಭವತಿ ಚಾನ್ಯಃ ಪರ್ಯಾಯಃ ಪರ್ಯಾಯೋ ವ್ಯೇತಿ ಅನ್ಯಃ .
ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ತದಪಿ ದ್ರವ್ಯಂ ನೈವ ಪ್ರಣಷ್ಟಂ ನೋತ್ಪನ್ನಮ್ ..೧೦೩..
೧೯೮ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
ಸರ್ವದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯೇಷ್ವವಬೋದ್ಧವ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ..೧೦೨.. ಏವಮುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯರೂಪಲಕ್ಷಣವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮುಖ್ಯತಯಾ ಗಾಥಾ-
ತ್ರಯೇಣ ತೃತೀಯಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ . ಅಥ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯೇಣೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಿ ದರ್ಶಯತಿ — ಪಾಡುಬ್ಭವದಿ ಯ ಪ್ರಾದುರ್ಭವತಿ ಚ
ಜಾಯತೇ . ಅಣ್ಣೋ ಅನ್ಯಃ ಕಶ್ಚಿದಪೂರ್ವಾನನ್ತಜ್ಞಾನಸುಖಾದಿಗುಣಾಸ್ಪದಭೂತಃ ಶಾಶ್ವತಿಕಃ . ಸ ಕಃ . ಪಜ್ಜಾಓ
೧ತ್ರಿಸ್ವಭಾವಸ್ಪರ್ಶೀ ದ್ರವ್ಯಮೇಂ ವೇ ಸಂಪೂರ್ಣತಯಾ (ತೀನೋಂ ಏಕಸಾಥ) ಏಕ ಸಮಯಮೇಂ ಹೀ ದೇಖೇ ಜಾತೇ ಹೈಂ .
ಔರ ಜೈಸೇ ರಾಮಪಾತ್ರ, ಮೃತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡ ತಥಾ ಮಿಟ್ಟೀಪನಮೇಂ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯ
ಮಿಟ್ಟೀ ಹೀ ಹೈಂ, ಅನ್ಯ ವಸ್ತು ನಹೀಂ; ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಉತ್ತರ ಪರ್ಯಾಯ, ಪೂರ್ವ ಪರ್ಯಾಯ, ಔರ ದ್ರವ್ಯತ್ವಮೇಂ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ
ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯ ದ್ರವ್ಯ ಹೀ ಹೈಂ, ಅನ್ಯ ಪದಾರ್ಥ ನಹೀಂ ..೧೦೨..
ಅಬ, ದ್ರವ್ಯಕೇ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯಕೋ ೨ಅನೇಕದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯ ದ್ವಾರಾ ವಿಚಾರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ] ದ್ರವ್ಯಕೀ [ಅನ್ಯಃ ಪರ್ಯಾಯಃ ] ಅನ್ಯ ಪರ್ಯಾಯ [ಪ್ರಾದುರ್ಭವತಿ ]
ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೀ ಹೈ [ಚ ] ಔರ [ಅನ್ಯಃ ಪರ್ಯಾಯಃ ] ಕೋಈ ಅನ್ಯ ಪರ್ಯಾಯ [ವ್ಯೇತಿ ] ನಷ್ಟ ಹೋತೀ ಹೈ;
[ತದಪಿ ] ಫಿ ರ ಭೀ [ದ್ರವ್ಯಂ ] ದ್ರವ್ಯ [ಪ್ರಣಷ್ಟಂ ನ ಏವ ] ನ ತೋ ನಷ್ಟ ಹೈ, [ಉತ್ಪನ್ನಂ ನ ] ನ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೈ (-
ವಹ ಧ್ರುವ ಹೈ .)..೧೦೩..
೧. ತ್ರಿಸ್ವಭಾವಸ್ಪರ್ಶೀ = ತೀನೋಂ ಸ್ವಭಾವೋಂಕೋ ಸ್ಪರ್ಶ ಕರನೇವಾಲಾ . (ದ್ರವ್ಯ ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯ – ಇನ ತೀನೋಂ
ಸ್ವಭಾವೋಂಕೋ ಧಾರಣ ಕರತಾ ಹೈ .)
೨. ಅನೇಕದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯ = ಏಕಸೇ ಅಧಿಕ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಸಂಯೋಗಸೇ ಹೋನೇವಾಲೀ ಪರ್ಯಾಯ .
ಉಪಜೇ ದರವನೋ ಅನ್ಯ ಪರ್ಯಯ, ಅನ್ಯ ಕೋ ವಿಣಸೇ ವಳೀ,
ಪಣ ದ್ರವ್ಯ ತೋ ನಥೀ ನಷ್ಟ ಕೇ ಉತ್ಪನ್ನ ದ್ರವ್ಯ ನಥೀ ತಹೀಂ. ೧೦೩.