ಏಕದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಾ ಹಿ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಃ, ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಣಾಮೇಕದ್ರವ್ಯತ್ವಾತ್ . ಏಕದ್ರವ್ಯತ್ವಂ ಹಿ ತೇಷಾಂ ಸಹಕಾರಫಲವತ್ . ಯಥಾ ಕಿಲ ಸಹಕಾರಫಲಂ ಸ್ವಯಮೇವ ಹರಿತಭಾವಾತ್ ಪಾಣ್ಡುಭಾವಂ ಪರಿಣಮ- ತ್ಪೂರ್ವೋತ್ತರಪ್ರವೃತ್ತಹರಿತಾಪಾಣ್ಡುಭಾವಾಭ್ಯಾಮನುಭೂತಾತ್ಮಸತ್ತಾಕಂ ಹರಿತಪಾಣ್ಡುಭಾವಾಭ್ಯಾಂ ಸಮಮವಿಶಿಷ್ಟಸತ್ತಾಕ- ವಿನಾಶೋ ನಾಸ್ತಿ, ತತಃ ಕಾರಣಾದ್ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಾ ಅಪಿ ದ್ರವ್ಯಲಕ್ಷಣಂ ಭವನ್ತೀತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ..೧೦೩.. ಅಥ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಿ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಮುಖ್ಯತ್ವೇನ ಪ್ರತಿಪಾದಯತಿ — ಪರಿಣಮದಿ ಸಯಂ ದವ್ವಂ ಪರಿಣಮತಿ ಸ್ವಯಂ ಸ್ವಯಮೇವೋಪಾದಾನಕಾರಣಭೂತಂ ಜೀವದ್ರವ್ಯಂ ಕರ್ತೃ . ಕಂ ಪರಿಣಮತಿ . ಗುಣದೋ ಯ ಗುಣಂತರಂ ನಿರುಪರಾಗಸ್ವಸಂವೇದನಜ್ಞಾನ-
ಅಬ, ದ್ರವ್ಯಕೇ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯ ಏಕದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯ ದ್ವಾರಾ ವಿಚಾರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಸದವಿಶಿಷ್ಟಂ ] ಸತ್ತಾಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಅವಿಶಿಷ್ಟರೂಪಸೇ, [ದ್ರವ್ಯಂ ಸ್ವಯಂ ] ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಯಂ ಹೀ [ಗುಣತಃ ಚ ಗುಣಾನ್ತರಂ ] ಗುಣಸೇ ಗುಣಾನ್ತರರೂಪ [ಪರಿಣಮತೇ ] ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಏಕ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಮೇಂಸೇ ಅನ್ಯ ಗುಣಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಔರ ಉಸಕೀ ಸತ್ತಾ ಗುಣಪರ್ಯಾಯೋಂಕೀ ಸತ್ತಾಕೇ ಸಾಥ ಅವಿಶಿಷ್ಟ — ಅಭಿನ್ನ — ಏಕ ಹೀ ರಹತೀ ಹೈ), [ತಸ್ಮಾತ್ ಪುನಃ ] ಔರ ಉನಸೇ [ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಃ] ಗುಣಪರ್ಯಾಯೇಂ [ದ್ರವ್ಯಮ್ ಏವ ಇತಿ ಭಣಿತಾಃ ] ದ್ರವ್ಯ ಹೀ ಕಹೀ ಗಈ ಹೈಂ ..೧೦೪..
ಟೀಕಾ : — ಗುಣಪರ್ಯಾಯೇಂ ಏಕ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಗುಣಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ಏಕ ದ್ರವ್ಯಪನಾ ಹೈ, (ಅರ್ಥಾತ್ ಗುಣಪರ್ಯಾಯೇಂ ಏಕದ್ರವ್ಯಕೀ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವೇ ಏಕ ಹೀ ದ್ರವ್ಯ ಹೈಂ — ಭಿನ್ನ -ಭಿನ್ನ ದ್ರವ್ಯ ನಹೀಂ .) ಉನಕಾ ಏಕದ್ರವ್ಯತ್ವ ಆಮ್ರಫಲಕೀ ಭಾಂತಿ ಹೈ . ಜೈಸೇ – ಆಮ್ರಫಲ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಹರಿತಭಾವಮೇಂಸೇ ಪೀತಭಾವರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹುಆ, ಪ್ರಥಮ ಔರ ಪಶ್ಚಾತ್ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ ಹರಿತಭಾವ ಔರ ಪೀತಭಾವಕೇ ದ್ವಾರಾ ಅಪನೀ ಸತ್ತಾಕಾ ಅನುಭವ ಕರತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಹರಿತಭಾವ ಔರ ಪೀತಭಾವಕೇ ಸಾಥ ೧ಅವಿಶಿಷ್ಟ
೨೦೦ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
೧. ಅವಿಶಿಷ್ಟ ಸತ್ತಾವಾಲಾ = ಅಭಿನ್ನ ಸತ್ತಾವಾಲಾ; ಏಕ ಸತ್ತಾವಾಲಾ; (ಆಮಕೀ ಸತ್ತಾ ಹರೇ ಔರ ಪೀಲೇ ಭಾವಕೀ ಸತ್ತಾಸೇ ಅಭಿನ್ನ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಆಮ ಔರ ಹರಿತಭಾವ ತಥಾ ಪೀತಭಾವ ಏಕ ಹೀ ವಸ್ತು ಹೈಂ, ಭಿನ್ನ ನಹೀಂ .)