ಅಥ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣ್ಯೇಕದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯದ್ವಾರೇಣ ಚಿನ್ತಯತಿ —
ಪರಿಣಮದಿ ಸಯಂ ದವ್ವಂ ಗುಣದೋ ಯ ಗುಣಂತರಂ ಸದವಿಸಿಟ್ಠಂ .
ತಮ್ಹಾ ಗುಣಪಜ್ಜಾಯಾ ಭಣಿಯಾ ಪುಣ ದವ್ವಮೇವ ತ್ತಿ ..೧೦೪..
ಪರಿಣಮತಿ ಸ್ವಯಂ ದ್ರವ್ಯಂ ಗುಣತಶ್ಚ ಗುಣಾನ್ತರಂ ಸದವಿಶಿಷ್ಟಮ್ .
ತಸ್ಮಾದ್ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾ ಭಣಿತಾಃ ಪುನಃ ದ್ರವ್ಯಮೇವೇತಿ ..೧೦೪..
ಏಕದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಾ ಹಿ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಃ, ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಣಾಮೇಕದ್ರವ್ಯತ್ವಾತ್ . ಏಕದ್ರವ್ಯತ್ವಂ ಹಿ
ತೇಷಾಂ ಸಹಕಾರಫಲವತ್ . ಯಥಾ ಕಿಲ ಸಹಕಾರಫಲಂ ಸ್ವಯಮೇವ ಹರಿತಭಾವಾತ್ ಪಾಣ್ಡುಭಾವಂ ಪರಿಣಮ-
ತ್ಪೂರ್ವೋತ್ತರಪ್ರವೃತ್ತಹರಿತಾಪಾಣ್ಡುಭಾವಾಭ್ಯಾಮನುಭೂತಾತ್ಮಸತ್ತಾಕಂ ಹರಿತಪಾಣ್ಡುಭಾವಾಭ್ಯಾಂ ಸಮಮವಿಶಿಷ್ಟಸತ್ತಾಕ-
೨೦೦ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
ವಿನಾಶೋ ನಾಸ್ತಿ, ತತಃ ಕಾರಣಾದ್ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಾ ಅಪಿ ದ್ರವ್ಯಲಕ್ಷಣಂ ಭವನ್ತೀತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ..೧೦೩.. ಅಥ
ದ್ರವ್ಯಸ್ಯೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಿ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಮುಖ್ಯತ್ವೇನ ಪ್ರತಿಪಾದಯತಿ — ಪರಿಣಮದಿ ಸಯಂ ದವ್ವಂ ಪರಿಣಮತಿ ಸ್ವಯಂ
ಸ್ವಯಮೇವೋಪಾದಾನಕಾರಣಭೂತಂ ಜೀವದ್ರವ್ಯಂ ಕರ್ತೃ . ಕಂ ಪರಿಣಮತಿ . ಗುಣದೋ ಯ ಗುಣಂತರಂ ನಿರುಪರಾಗಸ್ವಸಂವೇದನಜ್ಞಾನ-
ಅಬ, ದ್ರವ್ಯಕೇ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯ ಏಕದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯ ದ್ವಾರಾ ವಿಚಾರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಸದವಿಶಿಷ್ಟಂ ] ಸತ್ತಾಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಅವಿಶಿಷ್ಟರೂಪಸೇ, [ದ್ರವ್ಯಂ ಸ್ವಯಂ ] ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಯಂ
ಹೀ [ಗುಣತಃ ಚ ಗುಣಾನ್ತರಂ ] ಗುಣಸೇ ಗುಣಾನ್ತರರೂಪ [ಪರಿಣಮತೇ ] ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಯಂ
ಹೀ ಏಕ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಮೇಂಸೇ ಅನ್ಯ ಗುಣಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಔರ ಉಸಕೀ ಸತ್ತಾ ಗುಣಪರ್ಯಾಯೋಂಕೀ
ಸತ್ತಾಕೇ ಸಾಥ ಅವಿಶಿಷ್ಟ — ಅಭಿನ್ನ — ಏಕ ಹೀ ರಹತೀ ಹೈ), [ತಸ್ಮಾತ್ ಪುನಃ ] ಔರ ಉನಸೇ
[ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಃ] ಗುಣಪರ್ಯಾಯೇಂ [ದ್ರವ್ಯಮ್ ಏವ ಇತಿ ಭಣಿತಾಃ ] ದ್ರವ್ಯ ಹೀ ಕಹೀ ಗಈ ಹೈಂ ..೧೦೪..
ಟೀಕಾ : — ಗುಣಪರ್ಯಾಯೇಂ ಏಕ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಗುಣಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ಏಕ ದ್ರವ್ಯಪನಾ ಹೈ,
(ಅರ್ಥಾತ್ ಗುಣಪರ್ಯಾಯೇಂ ಏಕದ್ರವ್ಯಕೀ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವೇ ಏಕ ಹೀ ದ್ರವ್ಯ ಹೈಂ — ಭಿನ್ನ -ಭಿನ್ನ ದ್ರವ್ಯ
ನಹೀಂ .) ಉನಕಾ ಏಕದ್ರವ್ಯತ್ವ ಆಮ್ರಫಲಕೀ ಭಾಂತಿ ಹೈ . ಜೈಸೇ – ಆಮ್ರಫಲ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಹರಿತಭಾವಮೇಂಸೇ
ಪೀತಭಾವರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹುಆ, ಪ್ರಥಮ ಔರ ಪಶ್ಚಾತ್ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ ಹರಿತಭಾವ ಔರ ಪೀತಭಾವಕೇ
ದ್ವಾರಾ ಅಪನೀ ಸತ್ತಾಕಾ ಅನುಭವ ಕರತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಹರಿತಭಾವ ಔರ ಪೀತಭಾವಕೇ ಸಾಥ ೧ಅವಿಶಿಷ್ಟ
ಸತ್ತ್ವ ಸ್ವಯಂ ದರವ ಗುಣಥೀ ಗುಣಾಂತರ ಪರಿಣಮೇ,
ತೇಥೀ ವಳೀ ದ್ರವ್ಯ ಜ ಕಹ್ಯಾ ಛೇ ಸರ್ವಗುಣಪರ್ಯಾಯನೇ. ೧೦೪.
೧. ಅವಿಶಿಷ್ಟ ಸತ್ತಾವಾಲಾ = ಅಭಿನ್ನ ಸತ್ತಾವಾಲಾ; ಏಕ ಸತ್ತಾವಾಲಾ; (ಆಮಕೀ ಸತ್ತಾ ಹರೇ ಔರ ಪೀಲೇ ಭಾವಕೀ ಸತ್ತಾಸೇ
ಅಭಿನ್ನ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಆಮ ಔರ ಹರಿತಭಾವ ತಥಾ ಪೀತಭಾವ ಏಕ ಹೀ ವಸ್ತು ಹೈಂ, ಭಿನ್ನ ನಹೀಂ .)