ಅಥ ಸತ್ತಾದ್ರವ್ಯಯೋರನರ್ಥಾನ್ತರತ್ವೇ ಯುಕ್ತಿಮುಪನ್ಯಸ್ಯತಿ —
ಣ ಹವದಿ ಜದಿ ಸದ್ದವ್ವಂ ಅಸದ್ಧುವಂ ಹವದಿ ತಂ ಕಧಂ ದವ್ವಂ .
ಹವದಿ ಪುಣೋ ಅಣ್ಣಂ ವಾ ತಮ್ಹಾ ದವ್ವಂ ಸಯಂ ಸತ್ತಾ ..೧೦೫..
ನ ಭವತಿ ಯದಿ ಸದ್ದ್ರವ್ಯಮಸದ್ಧ್ರುವಂ ಭವತಿ ತತ್ಕಥಂ ದ್ರವ್ಯಮ್ .
ಭವತಿ ಪುನರನ್ಯದ್ವಾ ತಸ್ಮಾದ್ದ್ರವ್ಯಂ ಸ್ವಯಂ ಸತ್ತಾ ..೧೦೫..
ಯದಿ ಹಿ ದ್ರವ್ಯಂ ಸ್ವರೂಪತ ಏವ ಸನ್ನ ಸ್ಯಾತ್ತದಾ ದ್ವಿತಯೀ ಗತಿಃ ಅಸದ್ವಾ ಭವತಿ, ಸತ್ತಾತಃ
ಪೃಥಗ್ವಾ ಭವತಿ . ತತ್ರಾಸದ್ಭವದ್ ಧ್ರ್ರೌವ್ಯಸ್ಯಾಸಂಭವಾದಾತ್ಮಾನಮಧಾರಯದ್ ದ್ರವ್ಯಮೇವಾಸ್ತಂ ಗಚ್ಛೇತ್; ಸತ್ತಾತಃ
ವಿಭಾವಗುಣಾನ್ತರಂ ಪರಿಣಮತಿ, ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಂ ವಾ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಶುಕ್ಲವರ್ಣಾದಿಗುಣಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ರಕ್ತಾದಿಗುಣಾನ್ತರಂ ಪರಿಣಮತಿ,
ಹರಿತಗುಣಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಪಾಣ್ಡುರಗುಣಾನ್ತರಮಾಮ್ರಫಲಮಿವೇತಿ ಭಾವಾರ್ಥಃ ..೧೦೪.. ಏವಂ ಸ್ವಭಾವವಿಭಾವರೂಪಾ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಾ
ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಶ್ಚ ನಯವಿಭಾಗೇನ ದ್ರವ್ಯಲಕ್ಷಣಂ ಭವನ್ತಿ ಇತಿ ಕಥನಮುಖ್ಯತಯಾ ಗಾಥಾದ್ವಯೇನ ಚತುರ್ಥಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ . ಅಥ
೨೦೨ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
ಅಬ, ಸತ್ತಾ ಔರ ದ್ರವ್ಯ ಅರ್ಥಾನ್ತರ (ಭಿನ್ನ ಪದಾರ್ಥ, ಅನ್ಯ ಪದಾರ್ಥ) ನಹೀಂ ಹೋನೇಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ಯುಕ್ತಿ
ಉಪಸ್ಥಿತ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಯದಿ ] ಯದಿ [ದ್ರವ್ಯಂ ] ದ್ರವ್ಯ [ಸತ್ ನ ಭವತಿ ] (ಸ್ವರೂಪಸೇ ಹೀ) ಸತ್
ನ ಹೋ ತೋ — (೧) [ಧ್ರುವಂ ಅಸತ್ ಭವತಿ ] ನಿಶ್ಚಯಸೇ ವಹ ಅಸತ್ ಹೋಗಾ; [ತತ್ ಕಥಂ ದ್ರವ್ಯಂ ] (ಜೋ ಅಸತ್
ಹೋಗಾ) ವಹ ದ್ರವ್ಯ ಕೈಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ? [ಪುನಃ ವಾ ] ಅಥವಾ (ಯದಿ ಅಸತ್ ನ ಹೋ) ತೋ (೨) [ಅನ್ಯತ್
ಭವತಿ ] ವಹ ಸತ್ತಾಸೇ ಅನ್ಯ (ಪೃಥಕ್) ಹೋ ! (ಸೋ ಭೀ ಕೈಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ?) [ತಸ್ಮಾತ್ ] ಇಸಲಿಯೇ
[ದ್ರವ್ಯಂ ಸ್ವಯಂ ] ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಯಂ ಹೀ [ಸತ್ತಾ ] ಹೈ ..೧೦೫..
ಟೀಕಾ : — ಯದಿ ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವರೂಪಸೇ ಹೀ ೧ಸತ್ ನ ಹೋ ತೋ ದೂಸರೀ ಗತಿ ಯಹ ಹೋ ಕಿ ವಹ —
(೧) ೨ಅಸತ್ ಹೋಗಾ, ಅಥವಾ (೨) ಸತ್ತಾಸೇ ಪೃಥಕ್ ಹೋಗಾ . ವಹಾಂ, (೧) ಯದಿ ವಹ ಅಸತ್ ಹೋಗಾ ತೋ,
ಧ್ರೌವ್ಯಕೇ ಅಸಂಭವಕೇ ಕಾರಣ ಸ್ವಯಂ ಸ್ಥಿರ ನ ಹೋತಾ ಹುಆ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಹೀ ೩ಅಸ್ತ ಹೋ ಜಾಯಗಾ; ಔರ
೧. ಸತ್ = ಮೌಜೂದ .
೨. ಅಸತ್ = ನಹೀಂ ಮೌಜೂದ ಐಸಾ .
೩. ಅಸ್ತ = ನಷ್ಟ . [ಜೋ ಅಸತ್ ಹೋ ಉಸಕಾ ಟಿಕನಾ -ಮೌಜೂದ ರಹನಾ ಕೈಸಾ ? ಇಸಲಿಯೇ ದ್ರವ್ಯಕೋ ಅಸತ್ ಮಾನನೇಸೇ,
ದ್ರವ್ಯಕೇ ಅಭಾವಕಾ ಪ್ರಸಂಗ ಆತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ದ್ರವ್ಯ ಹೀ ಸಿದ್ಧ ನಹೀಂ ಹೋತಾ . ]
ಜೋ ದ್ರವ್ಯ ಹೋಯ ನ ಸತ್, ಠರೇ ಜ ಅಸತ್, ಬನೇ ಕ್ಯಮ ದ್ರವ್ಯ ಏ ?
ವಾ ಭಿನ್ನ ಠರತುಂ ಸತ್ತ್ವಥೀ ! ತೇಥೀ ಸ್ವಯಂ ತೇ ಸತ್ತ್ವ ಛೇ. ೧೦೫.