ಪ್ರವಿಭಕ್ತಪ್ರದೇಶತ್ವಂ ಹಿ ಪೃಥಕ್ತ್ವಸ್ಯ ಲಕ್ಷಣಮ್ . ತತ್ತು ಸತ್ತಾದ್ರವ್ಯಯೋರ್ನ ಸಂಭಾವ್ಯತೇ, ಗುಣಗುಣಿನೋಃ ಪ್ರವಿಭಕ್ತಪ್ರದೇಶತ್ವಾಭಾವಾತ್, ಶುಕ್ಲೋತ್ತರೀಯವತ್ . ತಥಾ ಹಿ — ಯಥಾ ಯ ಏವ ಶುಕ್ಲಸ್ಯ ಗುಣಸ್ಯ ಪ್ರದೇಶಾಸ್ತ ಖಪುಷ್ಪವದವಿದ್ಯಮಾನದ್ರವ್ಯೇಣ ಸಹ ಕಥಂ ಸತ್ತಾ ಸಮವಾಯಂ ಕರೋತಿ, ಕರೋತೀತಿ ಚೇತ್ತರ್ಹಿ ಖಪುಷ್ಪೇಣಾಪಿ ಸಹ ಸತ್ತಾ ಕರ್ತೃ ಸಮವಾಯಂ ಕರೋತು, ನ ಚ ತಥಾ . ತಮ್ಹಾ ದವ್ವಂ ಸಯಂ ಸತ್ತಾ ತಸ್ಮಾದಭೇದನಯೇನ ಶುದ್ಧಚೈತನ್ಯಸ್ವರೂಪಸತ್ತೈವ ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ಭವತೀತಿ . ಯಥೇದಂ ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯೇಣ ಸಹ ಶುದ್ಧಚೇತನಾಸತ್ತಾಯಾ ಅಭೇದವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಕೃತಂ ತಥಾ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಚೇತನಾಚೇತನದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಸ್ವಕೀಯಸ್ವಕೀಯಸತ್ತಯಾ ಸಹಾಭೇದವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಕರ್ತವ್ಯಮಿತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ..೧೦೫..
ಅಥ ಪೃಥಕ್ತ್ವಲಕ್ಷಣಂ ಕಿಮನ್ಯತ್ವಲಕ್ಷಣಂ ಚ ಕಿಮಿತಿ ಪೃಷ್ಟೇ ಪ್ರತ್ಯುತ್ತರಂ ದದಾತಿ — ಪವಿಭತ್ತಪದೇಸತ್ತಂ ಪುಧತ್ತಂ ಪೃಥಕ್ತ್ವಂ ಭವತಿ ಪೃಥಕ್ತ್ವಾಭಿಧಾನೋ ಭೇದೋ ಭವತಿ . ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಮ್ . ಪ್ರಕರ್ಷೇಣ ವಿಭಕ್ತಪ್ರದೇಶತ್ವಂ ಭಿನ್ನಪ್ರದೇಶತ್ವಮ್ . ಕಿಂವತ್ . ದಣ್ಡದಣ್ಡಿವತ್ . ಇತ್ಥಂಭೂತಂ ಪೃಥಕ್ತ್ವಂ ಶುದ್ಧಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಶುದ್ಧಸತ್ತಾಗುಣಯೋರ್ನ ಘಟತೇ .
ಅಬ, ಪೃಥಕ್ತ್ವಕಾ ಔರ ಅನ್ಯತ್ವಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಸ್ಪಷ್ಟ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಪ್ರವಿಭಕ್ತಪ್ರದೇಶತ್ವಂ ] ವಿಭಕ್ತಪ್ರದೇಶತ್ವ ವಹ [ಪೃಥಕ್ತ್ವಂ ] ಪೃಥಕ್ತ್ವ ಹೈ, [ಇತಿ ಹಿ ] ಐಸಾ [ವೀರಸ್ಯ ಶಾಸನಂ ] ವೀರಕಾ ಉಪದೇಶ ಹೈ . [ಅತದ್ಭಾವಃ ] ಅತದ್ಭಾವ (ಉಸರೂಪ ನ ಹೋನಾ) ವಹ [ಅನ್ಯತ್ವ ] ಅನ್ಯತ್ವ ಹೈ . [ನ ತತ್ ಭವತ್ ] ಜೋ ಉಸರೂಪ ನ ಹೋ [ಕಥಂ ಏಕಮ್ ಭವತಿ ] ವಹ ಏಕ ಕೈಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ? (ಕಥಂಚಿತ್ ಸತ್ತಾ ದ್ರವ್ಯರೂಪ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ದ್ರವ್ಯ ಸತ್ತಾರೂಪ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ವೇ ಏಕ ನಹೀಂ ಹೈಂ .)..೧೦೬..
ಟೀಕಾ : — ವಿಭಕ್ತ ಪ್ರದೇಶತ್ವ (ಭಿನ್ನ ಪ್ರದೇಶತ್ವ) ಪೃಥಕ್ತ್ವಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ . ವಹ ತೋ ಸತ್ತಾ ಔರ ದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಸಮ್ಭವ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಗುಣ ಔರ ಗುಣೀಮೇಂ ವಿಭಕ್ತಪ್ರದೇಶತ್ವಕಾ ಅಭಾವ ಹೋತಾ ಹೈ — ಶುಕ್ಲತ್ವ ಔರ ವಸ್ತ್ರಕೀ ಭಾಂತಿ . ವಹ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಹೈ ಕಿ ಜೈಸೇ – ಜೋ ಶುಕ್ಲತ್ವಕೇ – ಗುಣಕೇ – ಪ್ರದೇಶ ಹೈಂ ವೇ ಜಿನ ವೀರನೋ ಉಪದೇಶ ಏಮ — ಪೃಥಕ್ತ್ವ ಭಿನ್ನಪ್ರದೇಶತಾ,
೨೦೪ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-