ನ ಪರ್ಯಾಯೋ ಯಚ್ಚ ದ್ರವ್ಯಮನ್ಯೋ ಗುಣಃ ಪರ್ಯಾಯೋ ವಾ ಸ ನ ಸತ್ತಾಗುಣ ಇತೀತರೇತರಸ್ಯ ಯಸ್ತಸ್ಯಾಭಾವಃ
ಸ ತದಭಾವಲಕ್ಷಣೋಽತದ್ಭಾವೋಽನ್ಯತ್ವನಿಬನ್ಧನಭೂತಃ ..೧೦೭..
ಇತಿ ಭಣ್ಯತೇ . ಯಶ್ಚ ಪರಮಾತ್ಮಪದಾರ್ಥಃ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣಃ ಸಿದ್ಧತ್ವಪರ್ಯಾಯ ಇತಿ ತೈಶ್ಚ ತ್ರಿಭಿಃ (ಪ್ರದೇಶಾಭೇದೇನ ?)
ಶುದ್ಧಸತ್ತಾಗುಣೋ ಭಣ್ಯತ ಇತಿ ತದ್ಭಾವಸ್ಯ ಲಕ್ಷಣಮಿದಮ್ . ತದ್ಭಾವಸ್ಯೇತಿ ಕೋಽರ್ಥಃ . ಪರಮಾತ್ಮಪದಾರ್ಥ-
ಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣಸಿದ್ಧತ್ವಪರ್ಯಾಯಾಣಾಂ ಶುದ್ಧಸತ್ತಾಗುಣೇನ ಸಹ ಸಂಜ್ಞಾದಿಭೇದೇಽಪಿ ಪ್ರದೇಶೈಸ್ತನ್ಮಯತ್ವಮಿತಿ . ಜೋ ಖಲು
ತಸ್ಸ ಅಭಾವೋ ಯಸ್ತಸ್ಯ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಲಕ್ಷಣತದ್ಭಾವಸ್ಯ ಖಲು ಸ್ಫು ಟಂ ಸಂಜ್ಞಾದಿಭೇದವಿವಕ್ಷಾಯಾಮಭಾವಃ ಸೋ ತದಭಾವೋ ಸ
ಪೂರ್ವೋಕ್ತಲಕ್ಷಣಸ್ತದಭಾವೋ ಭಣ್ಯತೇ . ಸ ಚ ತದಭಾವಃ ಕಿಂ ಭಣ್ಯತೇ . ಅತಬ್ಭಾವೋ ನ ತದ್ಭಾವಸ್ತನ್ಮಯತ್ವಮ್ ಕಿಂಚ
ಅತದ್ಭಾವಃ ಸಂಜ್ಞಾಲಕ್ಷಣಪ್ರಯೋಜನಾದಿಭೇದಃ ಇತ್ಯರ್ಥಃ . ತದ್ಯಥಾ — ಯಥಾ ಮುಕ್ತಾಫಲಹಾರೇ ಯೋಽಸೌ ಶುಕ್ಲಗುಣಸ್ತದ್ವಾಚಕೇ ನ
ಶುಕ್ಲಮಿತ್ಯಕ್ಷರದ್ವಯೇನ ಹಾರೋ ವಾಚ್ಯೋ ನ ಭವತಿ ಸೂತ್ರಂ ವಾ ಮುಕ್ತಾಫಲಂ ವಾ, ಹಾರಸೂತ್ರಮುಕ್ತಾಫಲಶಬ್ದೈಶ್ಚ ಶುಕ್ಲಗುಣೋ
ವಾಚ್ಯೋ ನ ಭವತಿ . ಏವಂ ಪರಸ್ಪರಂ ಪ್ರದೇಶಾಭೇದೇಽಪಿ ಯೋಽಸೌ ಸಂಜ್ಞಾದಿಭೇದಃ ಸ ತಸ್ಯ ಪೂರ್ವೋಕ್ತ ಲಕ್ಷಣ-
ತದ್ಭಾವಸ್ಯಾಭಾವಸ್ತದಭಾವೋ ಭಣ್ಯತೇ . ಸ ಚ ತದಭಾವಃ ಪುನರಪಿ ಕಿಂ ಭಣ್ಯತೇ . ಅತದ್ಭಾವಃ ಸಂಜ್ಞಾ-
ಲಕ್ಷಣಪ್ರಯೋಜನಾದಿಭೇದ ಇತಿ . ತಥಾ ಮುಕ್ತಜೀವೇ ಯೋಽಸೌ ಶುದ್ಧಸತ್ತಾಗುಣಸ್ತದ್ವಾಚಕೇನ ಸತ್ತಾಶಬ್ದೇನ ಮುಕ್ತಜೀವೋ
ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ ]
ಜ್ಞೇಯತತ್ತ್ವ -ಪ್ರಜ್ಞಾಪನ
೨೦೯
ಪ್ರ. ೨೭
ಏಕ -ದೂಸರೇಮೇಂ ಜೋ ‘ಉಸಕಾ ಅಭಾವ’ ಅರ್ಥಾತ್ ‘ತದ್ರೂಪ ಹೋನೇಕಾ ಅಭಾವ’ ಹೈ ವಹ ‘ತದ್ -ಅಭಾವ’ ಲಕ್ಷಣ
‘ಅತದ್ಭಾವ’ ಹೈ, ಜೋ ಕಿ ಅನ್ಯತ್ವಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ . ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಏಕ ದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಜೋ ಸತ್ತಾಗುಣ ಹೈ ವಹ ದ್ರವ್ಯ
ನಹೀಂ ಹೈ, ೧ಅನ್ಯಗುಣ ನಹೀಂ ಹೈ, ಯಾ ಪರ್ಯಾಯ ನಹೀಂ ಹೈ; ಔರ ಜೋ ದ್ರವ್ಯ ಅನ್ಯ ಗುಣ ಯಾ ಪರ್ಯಾಯ ಹೈ ವಹ ಸತ್ತಾಗುಣ
— ಇಸಪ್ರಕಾರ ಏಕ -ದೂಸರೇಮೇಂ ಜೋ ‘ಉಸಕಾ ಅಭಾವ’ ಅರ್ಥಾತ್ ‘ತದ್ರೂಪ ಹೋನೇಕಾ ಅಭಾವ’ ಹೈ ವಹ
೨‘ತದ್ -ಅಭಾವ’ ಲಕ್ಷಣ ‘ಅತದ್ಭಾವ’ ಹೈ ಜೋ ಕಿ ಅನ್ಯತ್ವಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಏಕ ಆತ್ಮಾಕಾ ವಿಸ್ತಾರಕಥನಮೇಂ ‘ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯ’ಕೇ ರೂಪಮೇಂ ‘ಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣ’ ಕೇ
ರೂಪಮೇಂ ಔರ ‘ಸಿದ್ಧತ್ವಾದಿ ಪರ್ಯಾಯ’ ಕೇ ರೂಪಮೇಂ — ತೀನ ಪ್ರಕಾರಸೇ ವರ್ಣನ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ . ಇಸೀಪ್ರಕಾರ
ಸರ್ವ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ .
ಔರ ಏಕ ಆತ್ಮಾಕೇ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಗುಣಕೋ ‘ಸತ್ ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯ’, ಸತ್ ಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣ’ ಔರ ‘ಸತ್
ಸಿದ್ಧತ್ವಾದಿ ಪರ್ಯಾಯ’ — ಐಸೇ ತೀನ ಪ್ರಕಾರಸೇ ವಿಸ್ತಾರಿತ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ; ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಸಭೀ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ
ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ .
ಔರ ಏಕ ಆತ್ಮಾಕಾ ಜೋ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಗುಣ ಹೈ ವಹ ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ, (ಸತ್ತಾ ಗುಣಕೇ ಬಿನಾ)
ಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣ ನಹೀಂ ಹೈ, ಯಾ ಸಿದ್ಧತ್ವಾದಿ ಪರ್ಯಾಯ ನಹೀಂ ಹೈ; ಔರ ಜೋ ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯ ಹೈ, (ಅಸ್ತಿತ್ವಕೇ ಸಿವಾಯ)
ಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣ ಹೈ ಯಾ ಸಿದ್ಧತ್ವಾದಿ ಪರ್ಯಾಯ ಹೈ ವಹ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಗುಣ ನಹೀಂ ಹೈ — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಉನಮೇಂ ಪರಸ್ಪರ ಅತದ್ಭಾವ
ಹೈ, ಜಿಸಕೇ ಕಾರಣ ಉನಮೇಂ ಅನ್ಯತ್ವ ಹೈ . ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಸಭೀ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ .
೧. ಅನ್ಯಗುಣ = ಸತ್ತಾ ಕೇ ಅತಿರಿಕ್ತ ದೂಸರಾ ಕೋಈ ಭೀ ಗುಣ .
೨. ತದ್ -ಅಭಾವ = ಉಸಕಾ ಅಭಾವ; (ತದ್ -ಅಭಾವ = ತಸ್ಯ ಅಭಾವಃ) ತದ್ಭಾವ ಅತದ್ಭಾವಕಾ ಲಕ್ಷಣ (ಸ್ವರೂಪ) ಹೈ;
ಅತದ್ಭಾವ ಅನ್ಯತ್ವಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ .