ಅಥ ಸರ್ವಥಾಽಭಾವಲಕ್ಷಣತ್ವಮತದ್ಭಾವಸ್ಯ ನಿಷೇಧಯತಿ —
ಜಂ ದವ್ವಂ ತಂ ಣ ಗುಣೋ ಜೋ ವಿ ಗುಣೋ ಸೋ ಣ ತಚ್ಚಮತ್ಥಾದೋ .
ಏಸೋ ಹಿ ಅತಬ್ಭಾವೋ ಣೇವ ಅಭಾವೋ ತ್ತಿ ಣಿದ್ದಿಟ್ಠೋ ..೧೦೮..
ಯದ್ದ್ರವ್ಯಂ ತನ್ನ ಗುಣೋ ಯೋಽಪಿ ಗುಣಃ ಸ ನ ತತ್ತ್ವಮರ್ಥಾತ್ .
ಏಷ ಹ್ಯತದ್ಭಾವೋ ನೈವ ಅಭಾವ ಇತಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಃ ..೧೦೮..
ವಾಚ್ಯೋ ನ ಭವತಿ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣೋ ವಾ ಸಿದ್ಧಪರ್ಯಾಯೋ ವಾ, ಮುಕ್ತಜೀವಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣಸಿದ್ಧಪರ್ಯಾಯಶಬ್ದೈಶ್ಚ
ಶುದ್ಧಸತ್ತಾಗುಣೋ ವಾಚ್ಯೋ ನ ಭವತಿ . ಇತ್ಯೇವಂ ಪರಸ್ಪರಂ ಪ್ರದೇಶಾಭೇದೇಽಪಿ ಯೋಽಸೌ ಸಂಜ್ಞಾದಿಭೇದಃ ಸ ತಸ್ಯ
ಪೂರ್ವೋಕ್ತಲಕ್ಷಣತದ್ಭಾವಸ್ಯಾಭಾವಸ್ತದಭಾವೋ ಭಣ್ಯತೇ . ಸ ಚ ತದಭಾವಃ ಪುನರಪಿ ಕಿಂ ಭಣ್ಯತೇ . ಅತದ್ಭಾವಃ ಸಂಜ್ಞಾ-
ಲಕ್ಷಣಪ್ರಯೋಜನಾದಿಭೇದ ಇತ್ಯರ್ಥಃ . ಯಥಾತ್ರ ಶುದ್ಧಾತ್ಮನಿ ಶುದ್ಧಸತ್ತಾಗುಣೇನ ಸಹಾಭೇದಃ ಸ್ಥಾಪಿತಸ್ತಥಾ ಯಥಾಸಂಭವಂ
ಸರ್ವದ್ರವ್ಯೇಷು ಜ್ಞಾತವ್ಯ ಇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ..೧೦೭.. ಅಥ ಗುಣಗುಣಿನೋಃ ಪ್ರದೇಶಭೇದನಿಷೇಧೇನ ತಮೇವ ಸಂಜ್ಞಾದಿ-
ಭೇದರೂಪಮತದ್ಭಾವಂ ದೃಢಯತಿ — ಜಂ ದವ್ವಂ ತಂ ಣ ಗುಣೋ ಯದ್ದ್ರವ್ಯಂ ಸ ನ ಗುಣಃ, ಯನ್ಮುಕ್ತಜೀವದ್ರವ್ಯಂ ಸ ಶುದ್ಧಃ ಸನ್ ಗುಣೋ
ನ ಭವತಿ . ಮುಕ್ತಜೀವದ್ರವ್ಯಶಬ್ದೇನ ಶುದ್ಧಸತ್ತಾಗುಣೋ ವಾಚ್ಯೋ ನ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ . ಜೋ ವಿ ಗುಣೋ ಸೋ ಣ ತಚ್ಚಮತ್ಥಾದೋ
೨೧೦ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
ಇಸಪ್ರಕಾರ ಇಸ ಗಾಥಾಮೇಂ ಸತ್ತಾಕಾ ಉದಾಹರಣ ದೇಕರ ಅತದ್ಭಾವಕೋ ಸ್ಪಷ್ಟತಯಾ ಸಮಝಾಯಾ ಹೈ .
(ಯಹಾಂ ಇತನಾ ವಿಶೇಷ ಹೈ ಕಿ ಜೋ ಸತ್ತಾ ಗುಣಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ಕಹಾ ಹೈ, ವಹ ಅನ್ಯ ಗುಣೋಂಕೇ ವಿಷಯಮೇಂ
ಭೀ ಭಲೀಭಾಂತಿ ಸಮಝ ಲೇನಾ ಚಾಹಿಯೇ . ಜೈಸೇ ಕಿ : — ಸತ್ತಾ ಗುಣಕೀ ಭಾಂತಿ ಏಕ ಆತ್ಮಾಕೇ ಪುರುಷಾರ್ಥ
ಗುಣಕೋ ‘ಪುರುಷಾರ್ಥೀ ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯ’ ‘ಪುರುಷಾರ್ಥೀ ಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣ’ ಔರ ‘ಪುರುಷಾರ್ಥೀ ಸಿದ್ಧತ್ವಾದಿ ಪರ್ಯಾಯ’ —
ಇಸಪ್ರಕಾರ ವಿಸ್ತರಿತ ಕರ ಸಕತೇ ಹೈಂ . ಅಭಿನ್ನಪ್ರದೇಶ ಹೋನೇಸೇ ಇಸಪ್ರಕಾರ ವಿಸ್ತಾರ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ, ಫಿ ರ
ಭೀ ಸಂಜ್ಞಾ -ಲಕ್ಷಣ -ಪ್ರಯೋಜನಾದಿ ಭೇದ ಹೋನೇಸೇ ಪುರುಷಾರ್ಥಗುಣಕೋ ತಥಾ ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯಕೋ, ಜ್ಞಾನಾದಿ ಅನ್ಯ ಗುಣ
ಔರ ಸಿದ್ಧತ್ವಾದಿ ಪರ್ಯಾಯಕೋ ಅತದ್ಭಾವ ಹೈ, ಜೋ ಕಿ ಉನಮೇಂ ಅನ್ಯತ್ವಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ ..೧೦೭..
ಅಬ, ಸರ್ವಥಾ ಅಭಾವ ವಹ ಅತದ್ಭಾವಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ, ಇಸಕಾ ನಿಷೇಧ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಅರ್ಥಾತ್ ] ಸ್ವರೂಪ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ [ಯದ್ ದ್ರವ್ಯಂ ] ಜೋ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ [ತತ್ ನ ಗುಣಃ ]
ವಹ ಗುಣ ನಹೀಂ ಹೈ, [ಯಃ ಅಪಿ ಗುಣಃ ] ಔರ ಜೋ ಗುಣ ಹೈ [ಸಃ ನ ತತ್ತ್ವಂ ] ಯಹ ದ್ರವ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ . [ಏಷಃ
ಹಿ ಅತದ್ಭಾವಃ ] ಯಹ ಅತದ್ಭಾವ ಹೈ; [ನ ಏವ ಅಭಾವಃ ] ಸರ್ವಥಾ ಅಭಾವ ವಹ ಅತದ್ಭಾವ ನಹೀಂ ಹೈ;
[ಇತಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಃ ] ಐಸಾ (ಜಿನೇನ್ದ್ರದೇವ ದ್ವಾರಾ) ದರಶಾಯಾ ಗಯಾ ಹೈ ..೧೦೮..
ಸ್ವರೂಪೇ ನಥೀ ಜೇ ದ್ರವ್ಯ ತೇ ಗುಣ, ಗುಣ ತೇ ನಹಿ ದ್ರವ್ಯ ಛೇ ,
– ಆನೇ ಅತತ್ಪಣುಂ ಜಾಣವುಂ, ನ ಅಭಾವನೇ; ಭಾಖ್ಯುಂ ಜಿನೇ. ೧೦೮.