ಏಕಸ್ಮಿನ್ದ್ರವ್ಯೇ ಯದ್ ದ್ರವ್ಯಂ ಗುಣೋ ನ ತದ್ಭವತಿ, ಯೋ ಗುಣಃ ಸ ದ್ರವ್ಯಂ ನ ಭವತೀತ್ಯೇವಂ ಯದ್ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ
ಗುಣರೂಪೇಣ ಗುಣಸ್ಯ ವಾ ದ್ರವ್ಯರೂಪೇಣ ತೇನಾಭವನಂ ಸೋಽತದ್ಭಾವಃ, ಏತಾವತೈವಾನ್ಯತ್ವವ್ಯವಹಾರಸಿದ್ಧೇಃ . ನ
ಪುನರ್ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಭಾವೋ ಗುಣೋ ಗುಣಸ್ಯಾಭಾವೋ ದ್ರವ್ಯಮಿತ್ಯೇವಂಲಕ್ಷಣೋಽಭಾವೋಽತದ್ಭಾವಃ . ಏವಂ ಸತ್ಯೇಕದ್ರವ್ಯ-
ಸ್ಯಾನೇಕತ್ವಮುಭಯಶೂನ್ಯತ್ವಮಪೋಹರೂಪತ್ವಂ ವಾ ಸ್ಯಾತ್ . ತಥಾ ಹಿ — ಯಥಾ ಖಲು ಚೇತನದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಭಾವೋ-
ಽಚೇತನದ್ರವ್ಯಮಚೇತನದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಭಾವಶ್ಚೇತನದ್ರವ್ಯಮಿತಿ ತಯೋರನೇಕತ್ವಂ, ತಥಾ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಭಾವೋ ಗುಣೋ
ಗುಣಸ್ಯಾಭಾವೋ ದ್ರವ್ಯಮಿತ್ಯೇಕಸ್ಯಾಪಿ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾನೇಕತ್ವಂ ಸ್ಯಾತ್ . ಯಥಾ ಸುವರ್ಣಸ್ಯಾಭಾವೇ ಸುವರ್ಣತ್ವಸ್ಯಾ-
ಭಾವಃ ಸುವರ್ಣತ್ವಸ್ಯಾಭಾವೇ ಸುವರ್ಣಸ್ಯಾಭಾವ ಇತ್ಯುಭಯಶೂನ್ಯತ್ವಂ, ತಥಾ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಭಾವೇ ಗುಣಸ್ಯಾಭಾವೋ
ಯೋಽಪಿ ಗುಣಃ ಸ ನ ತತ್ತ್ವಂ ದ್ರವ್ಯಮರ್ಥತಃ ಪರಮಾರ್ಥತಃ, ಯಃ ಶುದ್ಧಸತ್ತಾಗುಣಃ ಸ ಮುಕ್ತಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ನ ಭವತಿ .
ಶುದ್ಧಸತ್ತಾಶಬ್ದೇನ ಮುಕ್ತಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ವಾಚ್ಯಂ ನ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ . ಏಸೋ ಹಿ ಅತಬ್ಭಾವೋ ಏಷ ಉಕ್ತಲಕ್ಷಣೋ ಹಿ
ಸ್ಫು ಟಮತದ್ಭಾವಃ . ಉಕ್ತಲಕ್ಷಣ ಇತಿ ಕೋಽರ್ಥಃ . ಗುಣಗುಣಿನೋಃ ಸಂಜ್ಞಾದಿಭೇದೇಽಪಿ ಪ್ರದೇಶಭೇದಾಭಾವಃ . ಣೇವ ಅಭಾವೋ
ತ್ತಿ ಣಿದ್ದಿಟ್ಠೋ ನೈವಾಭಾವ ಇತಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಃ . ನೈವ ಅಭಾವ ಇತಿ ಕೋಽರ್ಥಃ . ಯಥಾ ಸತ್ತಾವಾಚಕಶಬ್ದೇನ ಮುಕ್ತಾತ್ಮ-
ದ್ರವ್ಯಂ ವಾಚ್ಯಂ ನ ಭವತಿ ತಥಾ ಯದಿ ಸತ್ತಾಪ್ರದೇಶೈರಪಿ ಸತ್ತಾಗುಣಾತ್ಸಕಾಶಾದ್ಭಿನ್ನಂ ಭವತಿ ತದಾ ಯಥಾ
ಕಹಾನಜೈನಶಾಸ್ತ್ರಮಾಲಾ ]
ಜ್ಞೇಯತತ್ತ್ವ -ಪ್ರಜ್ಞಾಪನ
೨೧೧
ಟೀಕಾ : — ಏಕ ದ್ರವ್ಯಮೇಂ, ಜೋ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ ವಹ ಗುಣ ನಹೀಂ ಹೈ, ಜೋ ಗುಣ ಹೈ ವಹ ದ್ರವ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ; —
ಇಸಪ್ರಕಾರ ಜೋ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಗುಣರೂಪಸೇ ಅಭವನ (-ನ ಹೋನಾ) ಅಥವಾ ಗುಣಕಾ ದ್ರವ್ಯರೂಪಸೇ ಅಭವನ ವಹ
ಅತದ್ಭಾವ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಇತನೇಸೇ ಹೀ ಅನ್ಯತ್ವವ್ಯವಹಾರ (-ಅನ್ಯತ್ವರೂಪ ವ್ಯವಹಾರ) ಸಿದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ . ಪರನ್ತು
ದ್ರವ್ಯಕಾ ಅಭಾವ ಗುಣ ಹೈ, ಗುಣಕಾ ಅಭಾವ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ; — ಐಸೇ ಲಕ್ಷಣವಾಲಾ ಅಭಾವ ವಹ ಅತದ್ಭಾವ ನಹೀಂ
ಹೈ . ಯದಿ ಐಸಾ ಹೋ ತೋ (೧) ಏಕ ದ್ರವ್ಯಕೋ ಅನೇಕತ್ವ ಆ ಜಾಯಗಾ, (೨) ಉಭಯಶೂನ್ಯತಾ (ದೋನೋಂಕಾ
ಅಭಾವ) ಹೋ ಜಾಯಗೀ, ಅಥವಾ (೩) ಅಪೋಹರೂಪತಾ ಆ ಜಾಯಗೀ . ಇಸೀ ಕೋ ಸಮಝಾತೇ ಹೈಂ : —
(ದ್ರವ್ಯಕಾ ಅಭಾವ ವಹ ಗುಣ ಹೈ ಔರ ಗುಣಕಾ ಅಭಾವ ವಹ ದ್ರವ್ಯ; ವಹ ಐಸಾ ಮಾನನೇ ಪರ ಪ್ರಥಮ
ದೋಷ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಆಯಗಾ : — )
(೧) ಜೈಸೇ ಚೇತನದ್ರವ್ಯಕಾ ಅಭಾವ ವಹ ಅಚೇತನ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ, ಅಚೇತನದ್ರವ್ಯಕಾ ಅಭಾವ ವಹ
ಚೇತನದ್ರವ್ಯ ಹೈ, — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಉನಕೇ ಅನೇಕತ್ವ (ದ್ವಿತ್ವ) ಹೈ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಅಭಾವ ವಹ ಗುಣ,
ಗುಣಕಾ ಅಭಾವ ವಹ ದ್ರವ್ಯ — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಏಕ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಭೀ ಅನೇಕತ್ವ ಆ ಜಾಯಗಾ . (ಅರ್ಥಾತ್ ದ್ರವ್ಯಕೇ
ಏಕ ಹೋನೇಪರ ಭೀ ಉಸಕೇ ಅನೇಕತ್ವಕಾ ಪ್ರಸಂಗ ಆ ಜಾಯಗಾ .)
(ಅಥವಾ ಉಭಯಶೂನ್ಯತ್ವರೂಪ ದೂಸರಾ ದೋಷ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಆತಾ ಹೈ : — )
(೨) ಜೈಸೇ ಸುವರ್ಣಕೇ ಅಭಾವ ಹೋನೇ ಪರ ಸುವರ್ಣತ್ವಕಾ ಅಭಾವ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ಔರ
ಸುವರ್ಣತ್ವಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇ ಪರ ಸುವರ್ಣಕಾ ಅಭಾವ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ, — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಉಭಯಶೂನ್ಯತ್ವ –
ದೋನೋಂಕಾ ಅಭಾವ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ; ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇ ಪರ ಗುಣಕಾ ಅಭಾವ ಔರ ಗುಣಕಾ
ಅಭಾವ ಹೋನೇ ಪರ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಅಭಾವ ಹೋ ಜಾಯಗಾ; — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಉಭಯಶೂನ್ಯತಾ ಹೋ ಜಾಯಗೀ . (ಅರ್ಥಾತ್