ಗುಣಸ್ಯಾಭಾವೇ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಭಾವ ಇತ್ಯುಭಯಶೂನ್ಯತ್ವಂ ಸ್ಯಾತ್ . ಯಥಾ ಪಟಾಭಾವಮಾತ್ರ ಏವ ಘಟೋ ಘಟಾಭಾವಮಾತ್ರ ಏವ ಪಟ ಇತ್ಯುಭಯೋರಪೋಹರೂಪತ್ವಂ, ತಥಾ ದ್ರವ್ಯಾಭಾವಮಾತ್ರ ಏವ ಗುಣೋ ಗುಣಾಭಾವಮಾತ್ರ ಏವ ದ್ರವ್ಯ- ಮಿತ್ಯತ್ರಾಪ್ಯಪೋಹರೂಪತ್ವಂ ಸ್ಯಾತ್ . ತತೋ ದ್ರವ್ಯಗುಣಯೋರೇಕತ್ವಮಶೂನ್ಯತ್ವಮನಪೋಹತ್ವಂ ಚೇಚ್ಛತಾ ಯಥೋದಿತ ಏವಾತದ್ಭಾವೋಽಭ್ಯುಪಗನ್ತವ್ಯಃ ..೧೦೮..
ಜೋ ಖಲು ದವ್ವಸಹಾವೋ ಪರಿಣಾಮೋ ಸೋ ಗುಣೋ ಸದವಿಸಿಟ್ಠೋ .
ಸದವಟ್ಠಿದಂ ಸಹಾವೇ ದವ್ವಂ ತಿ ಜಿಣೋವದೇಸೋಯಂ ..೧೦೯.. ಜೀವಪ್ರದೇಶೇಭ್ಯಃ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಂ ಭಿನ್ನಂ ಸದ್ದ್ರವ್ಯಾನ್ತರಂ ಭವತಿ ತಥಾ ಸತ್ತಾಗುಣಪ್ರದೇಶೇಭ್ಯೋ ಮುಕ್ತಜೀವದ್ರವ್ಯಂ ಸತ್ತಾಗುಣಾದ್ಭಿನ್ನಂ ಸತ್ಪೃಥಗ್ದ್ರವ್ಯಾನ್ತರಂ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ . ಏವಂ ಕಿಂ ಸಿದ್ಧಮ್ . ಸತ್ತಾಗುಣರೂಪಂ ಪೃಥಗ್ದ್ರವ್ಯಂ ಮುಕ್ತಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ಚ ಪೃಥಗಿತಿ ದ್ರವ್ಯದ್ವಯಂ ಜಾತಂ, ನ ಚ ತಥಾ . ದ್ವಿತೀಯಂ ಚ ದೂಷಣಂ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ — ಯಥಾ ಸುವರ್ಣತ್ವಗುಣಪ್ರದೇಶೇಭ್ಯೋ ದ್ರವ್ಯ ತಥಾ ಗುಣ ದೋನೋಂಕೇ ಅಭಾವಕಾ ಪ್ರಸಂಗ ಆ ಜಾಯಗಾ .) (ಅಥವಾ ೧ಅಪೋಹರೂಪತಾ ನಾಮಕ ತೀಸರಾ ದೋಷ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಆತಾ ಹೈ : – )
(೩) ಜೈಸೇ ಪಟಾಭಾವಮಾತ್ರ ಹೀ ಘಟ ಹೈ, ಘಟಾಭಾವಮಾತ್ರ ಹೀ ಪಟ ಹೈ, (ಅರ್ಥಾತ್ ವಸ್ತ್ರಕೇ ಕೇವಲ ಅಭಾವ ಜಿತನಾ ಹೀ ಘಟ ಹೈ, ಔರ ಘಟಕೇ ಕೇವಲ ಅಭಾವ ಜಿತನಾ ಹೀ ವಸ್ತ್ರ ಹೈ) — ಇಸಪ್ರಕಾರ ದೋನೋಂಕೇ ಅಪೋಹರೂಪತಾ ಹೈ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯಾಭಾವಮಾತ್ರ ಹೀ ಗುಣ ಔರ ಗುಣಾಭಾವಮಾತ್ರ ಹೀ ದ್ರವ್ಯ ಹೋಗಾ; — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಇಸಮೇಂ ಭೀ (ದ್ರವ್ಯ -ಗುಣಮೇಂ ಭೀ) ೧ಅಪೋಹರೂಪತಾ ಆ ಜಾಯಗೀ, (ಅರ್ಥಾತ್ ಕೇವಲ ನಕಾರರೂಪತಾಕಾ ಪ್ರಸಙ್ಗ ಆ ಜಾಯಗಾ .)
ಇಸಲಿಯೇ ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಗುಣಕಾ ಏಕತ್ವ, ಅಶೂನ್ಯತ್ವ ಔರ ೨ಅನಪೋಹತ್ವ ಚಾಹನೇವಾಲೇಕೋ ಯಥೋಕ್ತ ಹೀ (ಜೈಸಾ ಕಹಾ ವೈಸಾ ಹೀ) ಅತದ್ಭಾವ ಮಾನನಾ ಚಾಹಿಯೇ ..೧೦೮..
ಅಬ, ಸತ್ತಾ ಔರ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಗುಣ – ಗುಣೀಪನಾ ಸಿದ್ಧ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಪರಿಣಾಮ ದ್ರವ್ಯಸ್ವಭಾವ ಜೇ, ತೇ ಗುಣ ‘ಸತ್’-ಅವಿಶಿಷ್ಟ ಛೇ; ‘ದ್ರವ್ಯೋ ಸ್ವಭಾವೇ ಸ್ಥಿತ ಸತ್ ಛೇ’ – ಏ ಜ ಆ ಉಪದೇಶ ಛೇ. ೧೦೯.
೨೧೨ಪ್ರವಚನಸಾರ[ ಭಗವಾನಶ್ರೀಕುಂದಕುಂದ-
೧. ಅಪೋಹರೂಪತಾ = ಸರ್ವಥಾ ನಕಾರಾತ್ಮಕತಾ; ಸರ್ವಥಾ ಭಿನ್ನತಾ . (ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಗುಣಮೇಂ ಏಕ -ದೂಸರೇಕಾ ಕೇವಲ ನಕಾರ ಹೀ ಹೋ ತೋ ‘ದ್ರವ್ಯ ಗುಣವಾಲಾ ಹೈ’ ‘ಯಹ ಗುಣ ಇಸ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಹೈ’ — ಇತ್ಯಾದಿ ಕಥನಸೇ ಸೂಚಿತ ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರಕಾ ಸಮ್ಬನ್ಧ ಹೀ ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಗುಣಕೇ ನಹೀಂ ಬನೇಗಾ .)
೨. ಅನಪೋಹತ್ವ = ಅಪೋಹರೂಪತಾಕಾ ನ ಹೋನಾ; ಕೇವಲ ನಕಾರಾತ್ಮಕತಾಕಾ ನ ಹೋನಾ .